Rozwód jest traumatycznym przeżyciem dla całej rodziny a przede wszystkim dla dzieci, których prawa i potrzeby są wówczas szczególnie zagrożone.
Sytuacja rozwodowa zajmuje drugie miejsce, po śmierci jednego ze współmałżonków, na liście stresujących zdarzeń w życiu rodziny. Bywa też, że rozwód jest trudniejszym przeżyciem dla dzieci, niż dla ich rodziców. Często zdarza się, że potrzeby dziecka giną w konflikcie rodziców.
Im lepiej dorośli poradzą sobie z kryzysem rozstania, tym mniej ucierpią w tej sytuacji ich dzieci. To przede wszystkim od rodziców zależy, czy uda im się ochronić dziecko przed skutkami rozwodu.
W wielu rodzinach, w których dorośli nie potrafią poradzić sobie ze stresem rozwodowym, nieświadomą ofiarą staje się dziecko. Dziecko, które samo potrzebuje szczególnego wsparcia w tej sytuacji, staje się „kartą przetargową” rodziców, przedmiotem gry czy manipulacji i nie ma wpływu na zmianę swojej sytuacji.
Gdy rozpada się struktura rodziny dziecko czuje się osamotnione, bezradne i traci poczucie bezpieczeństwa. To poczucie opuszczenia jest zwykle bardzo intensywne i zostawia trwałe ślady w psychice w postaci obniżonego poczucia wartości, przeżywania uczuć zagubienia, lęku, zagrożenia i poczucia winy z powodu konfliktu rodziców, a w konsekwencji utraty jednego z nich. Zależność dziecka od rodziców oraz jego naturalna niedojrzałość zwiększają podatność na zranienie.
Dzieci są szczególnie narażone na skutki rozstania rodziców, a ich prawa są wówczas zagrożone.
Czynniki wpływające korzystnie na funkcjonowanie dzieci w sytuacji rozwodu rodziców to:
- przekazanie dziecku informacji o decyzji rodziców (wytłumaczenie dziecku, co się zmieni, a co zostanie bez zmian)
- akceptacja i przyzwolenie na wyrażenie uczuć, jakie mogą przeżywać dzieci (np. smutek, żal, złość)
- zapewnianie dzieci o tym, że to nie ich wina, że nie mają na tę sytuacje wpływu (odbarczanie z poczucia winy)
- niewłączanie dziecka w konflikt rodziców; nie przedstawianie w negatywnym świetle drugiego rodzica, gdyż wywołuje to u dziecka konflikt lojalności, ważne jest zapewnianie dziecka, że rozwód nie osłabia więzi między nim a rodzicami.
Z długoletnich doświadczeń KOPD w pracy z rodzinami w kryzysie rozstania wynika, że to, co najbardziej może pomóc dzieciom w sytuacji rozpadu rodziny, to rozwiązywanie konfliktów i budowanie współpracy pomiędzy rozstającymi się rodzicami. Im wcześniej dorośli ustalą najważniejsze kwestie związane z opieką i wychowywaniem dziecka, tym większe szanse na to, by zapewnić dziecku zaadaptowanie się do nowej sytuacji.
Jak możesz pomóc dziecku w możliwie łagodnym przeżyciu Waszego rozstania?
Powiedzcie dzieciom o Waszym rozstaniu. Przekazanie dziecku pełnej i jasnej informacji o decyzji rozwodowej pomoże mu odzyskać orientację w sytuacji, nad którą nie ma żadnej kontroli. Istotne jest, abyście tę ważną rozmowę przeprowadzili z dzieckiem wspólnie. Jeśli jest to dla Was zbyt trudne, pamiętajcie o jednym: dziecko powinno uzyskać podobne wyjaśnienia od obojga rodziców.
Wasze dziecko zapamięta tę rozmowę do końca życia, dlatego dobrze się do niej przygotujcie. Odsuńcie żal i emocje na bok oraz wspólnie ustalcie wersję, którą przekażecie dziecku. Sposób rozmowy powinien być dostosowany do wieku, możliwości poznawczych i wrażliwości waszego dziecka. Można zacząć np. tak:
„Bardzo nam przykro, ale nie udało nam się rozwiązać naszych problemów i wspólnie dojść do porozumienia. Nie potrafimy się dogadać; jak widzisz, cały czas się kłócimy. Nie umiemy już mieszkać razem i dlatego podjęliśmy decyzję, że się rozstajemy. Zdajemy sobie sprawę, że nasza decyzja jest dla Ciebie bardzo bolesna”.
Podczas rozmowy podkreślajcie, że rozstanie nie zmienia Waszych uczuć do dziecka, że nadal obydwoje je kochacie i jesteście dla niego mamą i tatą.
Ważne treści, które warto przekazać dziecku w czasie takiej rozmowy to:
- Oboje kochamy i zawsze będziemy kochać nasze dzieci.
- Dziecko jest owocem naszej miłości i nigdy to się nie zmieni.
- Nasz rozwód nie jest z winy dziecka.
- Zawsze będziemy chronić nasze dziecko i mu pomagać.
Aby być gotowym do szukania pokojowych rozwiązań potrzebna jest praca nad sobą i emocjami, które towarzyszą rozwodowi. Najważniejsze, aby pomóc sobie odzyskać kontrolę nad własnym życiem, naprawić szkody poniesione w nieudanym związku i wyrządzone przez stres spowodowany rozwodem.
Warto skorzystać z pomocy psychologa, terapeuty, mediatora, adwokata, czy też wziąć udział w warsztatach umiejętności psychologicznych itp. Wszystko to jest pomocne, aby być bardziej świadomym swoich uczuć i potrzeb, a w konsekwencji lepiej sobie z nimi radzić i być wsparciem dla dziecka. W sytuacji rozstania straty są nieuniknione i często wiążą się z tym cierpienie i poczucie żalu. Warto je zaakceptować, dać sobie prawo do ich przeżywania, ale też szukać wsparcia, zrozumienia i pomocy innych specjalistów.
Zdjęcie autorstwa 🇸🇮 Janko Ferlič z serwisu Unsplash
