Sytuacja rozwodu to zarówno dla dorosłych jak i dla dzieci „czas wielkiej traumy i zmiany”. Zerwanie relacji, nieważne, czy po kilku bądź kilkunastu latach, czy też kilku bądź kilkunastu miesiącach nigdy nie jest przyjemną sprawą i dla nikogo nie jest to komfortowa sytuacja.
Kryzys rozstania każdy może przeżywać inaczej i również inaczej będzie sobie z nim radził. Jedni będą czuli wszystko naraz, poczują się dosłownie zalani emocjami: będą źli, przygnębieni, będą odczuwać rozpacz, beznadzieję, smutek, zagubienie, wściekłość, zaskoczenie. Zatem fazy rozstania też za każdym razem mogą wyglądać trochę inaczej. Niektóre mogą powracać (np. po fazie smutku może pojawić się ponownie wybuch silnych emocji), któraś z nich może być szczególnie widoczna. Czas trwania faz nie jest z góry określony i u poszczególnych osób może trwać od kilku tygodni do nawet kilku lat od rozstania. Krótko mówiąc, przeżywanie kolejnych faz rozstania to długotrwały proces.
Jeśli teraz przeżywasz rozstanie, z pewnością emocje cię przytłaczają i nie masz nad nimi praktycznie żadnej kontroli. Nierzadko czujesz się, jakby uderzył w ciebie rozpędzony pendolino. Zastanawiasz się: “Czy ta huśtawka nastrojów kiedykolwiek się skończy? Jak uciec od tych wszystkich nieprzyjemnych emocji. Niech ten ból się wreszcie skończy!”
Etapów rozstania nie da się przejść na skróty.
Na początku procesu rozstania może wystąpić faza zwana zaprzeczeniem i izolacją. Charakteryzuje ją niezgoda na rozstanie jednej ze stron, blokowanie działań związanych z rozwodem, izolowanie się i odrzucanie wszelkich form pomocy. Rodzic może powoływać się na dobro dzieci, żeby nie dopuścić do rozstania i zrobić wszystko, aby zatrzymać przy sobie partnera.
Drugim etapem jest faza wybuchu emocji. Najczęściej są to gniew, złość, żal, wstyd, poczucie winy, lęk. Wydawać by się mogło, że emocje te są zupełnie naturalne w takiej sytuacji; tymczasem rodzice nie zawsze dają sobie czas i prawo do ich przeżywania. Trudne emocje kojarzą się ze słabością, a to często przekłada się na obniżone poczucie własnej wartości. Warto w tym momencie dać rodzicom wsparcie i zrozumienie oraz pokazać, że jest to naturalna reakcja na sytuację kryzysu.
Jest to również moment, kiedy konflikt między rodzicami może się zaostrzyć i rodzice muszą dołożyć wszelkich starań, aby ochronić przed nim dzieci.
Po fazie silnych emocji może wystąpić faza smutku i żałoby, która jest okresem wycofania. Rodzic może obwiniać się za zaistniałą sytuację, odczuwać żal, tęsknotę, zobojętnienie. Mogą też pojawić się objawy depresyjne: obniżony nastrój, kłopoty ze snem, problemy z jedzeniem, brak chęci do podejmowania aktywności. Jeżeli taki stan trwa zbyt długo, a jakość życia znacząco się pogarsza, należy skierować rodzica do psychologa lub psychiatry.
Rozstanie kończy zazwyczaj faza akceptacji i pogodzenia się z losem. Myśli rodziców kierują się ku przyszłości i budowaniu nowego etapu życia. Czasami udaje się zakończyć relację partnerską, akceptując fakt, że druga strona to współodpowiedzialny rodzic, który zawsze będzie pełnił ważną rolę w życiu dziecka.
Pamiętaj, że skonfrontowanie się ze wszystkimi uczuciami towarzyszącymi kolejnym fazom jest koniecznym elementem wychodzenia z kryzysu i pierwszym krokiem do odbudowania siebie.
Ważne jest, aby mieć świadomość, że rozstanie i uczucia, jakie się w związku z nim rodzą, można wykorzystać do przyspieszenia własnego rozwoju.
Etapy przeżywania rozstania – zachowania i postawy rozwodzących się rodziców (według Kubller-Ross, 1998).
Faza zaprzeczenia i izolacji
Na tym etapie nie są przyjmowane wiadomości o rozstaniu. Opuszczony partner/partnerka nie może uwierzyć w nieodwracalność rozstania, ma nadzieję, że były mąż lub żona zmienią decyzje. W zachowaniach partnerów często pojawia się upór, zamrożenie i szok. Blokowane są jakiekolwiek działania potwierdzające rozstanie.
Faza wybuchów emocji
To faza chaosu i destabilizacji. Podejmowane są próby odwleczenia tego, co jest nieuniknione W emocjach pojawia się gniew i złość na los, na siebie, na partnera. Może dochodzić do wybuchu agresji; pojawia się drażliwość i nadmiarowość reakcji. Następuje poszukiwanie winnych sytuacji. W różnych formach wyrażane są pretensje do partnera.
Większość osób traktuje rozwód jako osobistą porażkę lub nawet klęskę życiową. Poczucie winy, krzywdy, zachwianie lub obniżenie poczucia własnej wartości powoduje obwinianie partnera, przeżywanie urazy do płci przeciwnej, przekazywanie dzieciom negatywnych uczuć do byłego partnera/partnerki. Bardzo często na tym etapie rodzice nie potrafią dojść do porozumienia w sprawie opieki nad dzieckiem. Dzieci mogą być włączane w konflikty rodziców. Walce o dziecko często towarzyszy uczucie nienawiści i pogardy, które znacznie utrudnia znalezienie jakiejkolwiek formy współpracy między rodzicami.
UWAGA: Bardzo często na tym etapie kontakty między partnerami przeradzają się w kłótnie i wybuchy agresji. Rodzice nie potrafią dojść do porozumienia w sprawie opieki nad dziećmi. Dzieci mogą być włączane w konflikty, stając się tzw. „karta przetargową” w celu działania na szkodę drugiego rodzica.
Faza przejścia i orientacji
To szukanie ciągłości, budowanie pomostu między przeszłością, teraźniejszością i przyszłością. Poszukuje się odpowiedzi na pytania dotyczące zarówno zmian zewnętrznych, indywidualnych, jak na przykład: sprawy mieszkaniowe, bytowe, zawodowe, finansowe, towarzyskie, jak też wewnętrznych – indywidualnych, dotyczących między innymi własnej tożsamości, poczucia własnej wartości.
Zmiany zewnętrzne – indywidualne
- Gdzie będę mieszkać?
- Czy trzeba będzie sprzedać dom?
- Kto będzie z nami mieszkać?
- Czy wystarczy mi pieniędzy?
- Jaką pracę mogę mieć?
- Czy powinienem powrócić do nauki?
- Od kogo mogę oczekiwać wsparcia?
Zmiany wewnętrzne – indywidualne
- Kim jestem? Czego chcę?
- Jakie znaczenie w moim życiu miał partner?
- Co ta osoba we mnie kochała?
- Z jakich potrzeb musiałem rezygnować w tym związku?
- Jak mogłam dopuścić do tego, co się zdarzyło?
- Jak mogę uniknąć podobnych błędów w przyszłości?
- Jakie są moje priorytety?
Na tym etapie rodzice mają szansę poszukania takich rozwiązań, które będą uwzględniać ich potrzeby i potrzeby dziecka. Zaczyna się budowa układu rodzicielskiego i tworzenie planu opieki i wychowania dzieci.
Faza depresji i melancholii
To etap opłakiwania strat, pożegnania z tym co było. Pojawia się żal, smutek, nostalgia, tęsknota i refleksja. W przypadku pogłębiania się tej fazy może wystąpić regres, poczucie beznadziei i osamotnienia. Pojawia się lęk i bezradność. Mogą wystąpić objawy depresji. Konstruktywne przeżycie tej fazy to szansa na uwolnienie i wprowadzanie zmian.
Faza pogodzenia z losem, wejście w nowe
Partnerzy poszukują odpowiedzi na następujące pytania:
- Czy mam jasność co do przyczyn rozstania; na ile jestem w stanie je zrozumieć?
- Czy mam jasność wobec własnych oczekiwań i potrzeb i czy je respektuję?
- Czy mam jasność dotyczącą tego, na czym będzie mi szczególnie zależało w potencjalnym nowym związku?
- Czy mam nowe cele zawodowe i prywatne? Czy odżyły we mnie stare zainteresowania lub pojawiły się nowe?
- Czy potrafię akceptować siebie ze swoimi mocnymi i słabymi stronami?
- Czy udaje mi się znów ufać ludziom?
Na tym etapie rodzice są w stanie współpracować na rzecz dziecka we wszystkich sprawach związanych z ich wychowaniem i opieką. Tworzą się nowe modele opieki rodzicielskiej. Następuje rekonstrukcja i transformacja układu pomiędzy rodzicami. W tym czasie widoczna jest poprawa w funkcjonowaniu emocjonalnym i zachowaniu dzieci. One w znaczącym stopniu odczuwają współpracę pomiędzy rodzicami. Ma to korzystny wpływ na ich rozwój.
Problemy dzieci z rozbitych rodzin wiążą się nie z samym rozwodem, ale z sytuacją konfliktu między rodzicami oraz z tym, jak dorośli radzili sobie z rozwiązaniem kryzysu spowodowanego przerwaniem relacji małżeńskiej, partnerskiej.
Aby być gotowym do szukania pokojowych rozwiązań, potrzebna jest praca nad sobą i emocjami, które towarzyszą rozwodowi. Najważniejsze w tym jest to, aby pomóc sobie odzyskać kontrolę nad własnym życiem, naprawić szkody poniesione w nieudanym związku i wyrządzone przez stres spowodowany rozwodem. Warto tu skorzystać z pomocy psychologa, terapeuty, mediatora. Dobrze jest wziąć udział w warsztatach umiejętności psychologicznych itp. Profesjonalna pomoc sprawi, że rodzice będą bardziej świadomi swoich uczuć i potrzeb, a w konsekwencji będą lepiej sobie z nimi radzić i być wsparciem dla dziecka.
Cierpienie, łzy, poczucie żalu i straty są nieuniknione. Warto je zaakceptować; warto dać sobie prawo do ich przeżywania. Ale dobrze jest też szukać wsparcia, zrozumienia i pomocy specjalistów.
Fazy rozstania w skrócie:
I faza – ZAPRZECZENIE I IZOLACJA
- Nieprzyjmowanie do wiadomości informacji o rozstaniu
- „Opuszczony partner nie może uwierzyć w nieodwracalność rozstania, ma nadzieję, że były mąż lub żona zmienią decyzje”.
- Upór, otępienie, zamrożenie, szok
II faza – WYBUCH EMOCJI
- Szukanie winnych, pretensje do partnera
- Gniew i złość na partnera, na los, na siebie
- Wybuchy agresji, drażliwość, nadmiarowość reakcji
- Nienawiść, ucieczka
- Targowanie się – próba odwleczenia tego co jest nieuniknione „Partner domaga się wyjaśnień i prowokuje dyskusje, które często przeradzają się w kłótnie. Pisze listy w których prosi o pojednanie, nie przyjmuje powodów rozstania, zapewnia, że się zmieni”.
- Chaos i destabilizacja
III faza- FAZA PRZEJŚCIA I ORIENTACJI
Szukanie ciągłości, budowanie pomostu między przeszłością – teraźniejszością -przyszłością.
Sprawy zewnętrzne – indywidualne
- Gdzie będę mieszkać?
- Czy trzeba będzie sprzedać dom?
- Kto będzie z nami mieszkać?
- Czy wystarczy mi pieniędzy?
- Czy powinienem powrócić do nauki?
- Jaką pracę mogę mieć?
- Od kogo mogę oczekiwać wsparcia?
Zmiany wewnętrzne – indywidualne
- Kim jestem? Czego chcę?
- Jakie znaczenie w moim życiu miał partner?
- Co ta osoba we mnie kochała?
- Z jakich potrzeb musiałem rezygnować w tym związku?
- Jak mogłam dopuścić do tego co się zdarzyło?
- Jak mogę uniknąć podobnych błędów w przyszłości?
- Jakie są moje priorytety?
IV faza – FAZA DEPRESJI I MELANCHOLII
- regres, smutek, objawy depresji, myśli samobójcze, poczucie beznadziei i osamotnienia
- pojawia się lęk i bezradność
- żal, smutek, nostalgia, tęsknota i refleksja
- opłakiwanie przeszłych strat
- lecznicze oddziaływanie, ukojenie
- żegnamy się z tym co było, stoimy przed nowym tworzeniem siebie
V faza – POGODZENIE Z LOSEM, WEJŚCIE W NOWE
- Czy jest jasność co do przyczyn rozstania, na ile jestem w stanie je zrozumieć?
- Czy mam jasność własnych oczekiwań i potrzeb i czy je respektuje?
- Czy mam jasność na czym będzie mi szczególnie zależało w potencjalnym nowym związku?
- Czy mam nowe cele zawodowe i prywatne. Czy odżyły jakieś stare zainteresowania lub pojawiły się nowe?
- Czy potrafię akceptować siebie ze swoimi mocnymi i słabymi stronami?
- Czy udaje mi się znów ufać ludziom
Zdjęcie autorstwa Paola Chaaya z serwisu Unsplash
