Jak dzieci w zależności od wieku reagują na rozstanie rodziców

Decyzja o rozwodzie jest odpowiedzialną decyzją rodziców, a dzieci nie mają na nią żadnego wpływu.

To dorośli są odpowiedzialni za to, jak ich rozstanie przeżyją dzieci. Bardzo często dorośli są skoncentrowani na sobie i swoich przeżyciach, tracąc z pola widzenia dziecko i jego potrzeby.

 Uwaga: Dla dzieci rozwód to bardzo trudne doświadczenie, które często interpretują, jako odrzucenie.

Reakcja dzieci na rozstanie zależy równocześnie od trzech czynników

I. Wiek dziecka

Rozstanie rodziców najboleśniej przeżywają dzieci między 7. a 16. rokiem życia. W przypadku silnego konfliktu pomiędzy rodzicami młodsze dzieci równie mocno przeżywają ten czas.

II. Sposób rozstania rodziców i atmosfera w domu

Kłótnie i wzajemne oskarżenia odbiją się bardzo negatywnie na psychice dziecka.

Problemy dzieci z rodzin rozbitych nie wiążą się z samym rozwodem, ale z sytuacją konfliktu między rodzicami i tym, jak dorośli poradzili sobie z rozwiązaniem tego kryzysu.

III. Liczba rodzeństwa

Jedynacy zazwyczaj najboleśniej przeżywają rozstanie rodziców. Brat lub siostra stanowią w tej sytuacji wsparcie.

Typowe reakcje dzieci na rozwód

I. Okres niemowlęcy (od urodzenia do 3 roku życia)

• Dziecko traci poczucie bezpieczeństwa, które zapewniali mu rodzice, zaspokajając jego potrzeby w sposób ciągły i stały. Badania wykazują, że niemowlę silnie reaguje na wszelkie napięcia i konflikty rodzinne.
• W zachowaniu dziecka mogą być widoczne częste zmiany nastroju, płaczliwość, lękliwość, smutek, problemy z zasypianiem i jedzeniem.
• Dziecko może mieć wyraźne kłopoty nawet w chwilowym rozstawaniu się z jednym z rodziców.

Wskazówki dla rodziców: szczególnie dbaj o poczucie bezpieczeństwa dziecka. Bądź obok niego. Reaguj na płacz lub upadek.

II. Okres przedszkolny – od 3 do 6 roku życia

• Dziecko próbuje znaleźć winnego za rozpad związku. Może to być jedno z rodziców, może być to rodzeństwo. Ale w większości przypadków będzie obwiniać samego siebie, uważając, że swoim złym zachowaniem doprowadziło do rozstania rodziców, np. „Tata się wyprowadził, bo byłam niegrzeczna”.
• Dziecko odczuwa wzmożony lęk, że drugi rodzic także je opuści; może nie chcieć rozstać się z nim nawet na chwilę.
• Brak poczucia bezpieczeństwa może objawić się cofnięciem się dziecka do wcześniejszych etapów rozwoju (np. moczenie nocne) lub zmniejszoną samodzielnością w wykonywaniu codziennych czynności (np. samodzielnego już przedszkolaka trzeba znów ubierać, myć, karmić)
• Przedszkolak, odreagowując napięcie, może zachowywać się agresywnie wobec rodziców, rodzeństwa i otoczenia. Może być rozdrażniony, impulsywny, mieć kłopoty z koncentracją i zasypianiem.

Wskazówki dla rodziców: aby zmniejszyć lęk przed odrzuceniem, upewniajcie dziecko o swojej miłości i opiece. Powtarzajcie mu do znudzenia: „Nigdzie się nie wybieram. Zawsze będę przy Tobie, jak długo będziesz mnie potrzebować”. Dzieci w tym wieku bardzo pozytywnie reagują na próby pocieszania ich. Dodatkowo musisz poświęcić im więcej czasu i uwagi. Szczegółowo objaśniaj dziecku zmiany zachodzące w rodzinie, np. gdzie będzie mieszkał drugi rodzic, kiedy się razem spotkają. To zwiększy u dziecka poczucie jego bezpieczeństwa.

III. Okres szkolny od 7 – 12 lat

• Dzieci w tym wieku zwykle odreagowują rozwód rodziców poza domem np. w szkole czy w kontaktach z rówieśnikami. Mają problemy z nauką. Mogą być nieposłuszne, niezdyscyplinowane, agresywne bądź nadmiernie wycofane w kontaktach z innymi i zamknięte w sobie. Zachowania agresywną są próbą rozładowania nagromadzonej złości lub karaniem rodziców i otoczenia za zaistniałą sytuację.
• Informacje o rozwodzie mogą wywołać gniew i wściekłość dziecka. Złość może być kierowana w stronę rodzica którego dziecko obwinia za rozpad związku.
• Niektóre dzieci sprzymierzają się z rodzicem „opuszczonym”, odrzucając drugiego rodzica, uważając go za winnego rozpadu rodziny.
• Młodsze dzieci odreagowują rozstanie rodziców płaczem, smutkiem i zamknięciem w sobie.
• Starsze dzieci mogą wstydzić się przed rówieśnikami tego, co dzieje się w ich rodzinach.
• Uwaga: Agresywne zachowania dzieci w tym wieku mogą wystawiać cierpliwość rodziców na ciężką próbę. Dziecko swoim gniewem komunikuje rodzicom jak bardzo ich potrzebuje i jak martwi się o to, co będzie.

Wskazówki dla rodziców: Ustalcie wspólnie regularne terminy waszych spotkań z dzieckiem. Wytłumaczcie mu szczegółowo, jak te spotkanie będą wyglądały. Wasze dzieci muszą usłyszeć, że nie są odpowiedzialne za to, co się stało. Powinny wiedzieć, że pobraliście się z miłości, oczekiwaliście na nie z utęsknieniem i także teraz w każdej sytuacji będziecie się o nie wspólnie troszczyć i je chronić.

IV. Okres dojrzewania – od 13 do 18

• Nastolatki najbardziej burzliwie przeżywają rozstanie rodziców. Ich bunt może przejawiać się w agresji, opryskliwości, izolowaniu się i obojętności, zaniedbywaniu obowiązków szkolnych, ucieczkach z domu a także wchodzeniu w środowiska, w których jest alkohol czy narkotyki.
• Starsze dzieci obawiają się, że ich własne związki na wzór małżeństwa rodziców będą nieudane, co może powodować psychiczne oddalenie i skrywanie emocji.
• Nastolatki mogą próbować manipulować rodzicami, aby osiągnąć własne korzyści (np. domaganie się pieniędzy, większej swobody)
• Niektóre dzieci wykazują nieadekwatną obojętność i nie zauważają zmian, które zaszły w życiu całej rodziny.

Wskazówki dla rodziców: Ustalcie jasne reguły i zasady, które wspólnie wprowadzicie w nowe życie; Nastolatki potrzebują Waszego uznania, gdy wywiązują się z powierzonych im obowiązków; Pamiętajcie, że jesteście autorytetem i wzorem do naśladowania dla wchodzącego w świat dorosłych nastolatka.