Geneza powstania Standardów Pomocy Dziecku

Podstawowym zadaniem naszej publikacji jest zebranie i podsumowanie istniejącego stanu rzeczy, nawet jeśli nie jest on jeszcze dzisiaj doskonały. Opierając się na tym, czym dysponujemy obecnie, chcemy wypromować to, co jest najlepsze dla dziecka i rodziców w sytuacji rozstania.

Celem naszego działania i naszej publikacji jest wsparcie rodzicielstwa opartego na wychowywaniu dziecka przez oboje rodziców.

Dla wszystkich pracujących nad naszym poradnikiem było oczywiste, że w życiu dziecka tak samo ważny jest tata, jak i mama.

Nasza publikacja to pierwsza taka praca, która patrzy na sytuację rozstania ze wszystkich możliwych perspektyw. Jest to praca, która może ułatwić wzajemne zrozumienie wszystkich zaangażowanych stron.

To praca, na którą trzeba patrzeć całościowo, a nie wyrywkowo.

Jeśli jednak jakiekolwiek sformułowania w opublikowanych „Standardach pomocy dziecku w sytuacji rozstania rodziców” budzą Państwa wątpliwości, chcielibyście podzielić się waszymi doświadczeniami, bądź uzupełnić nasze treści, to bardzo gorąco zapraszamy do całościowej współpracy, przy tworzonym już dziś drugim wydaniu naszej publikacji.

GENEZA POWSTANIA STANDARDÓW

Do tej pory nikt nie stworzył standardów dotyczących tego, w jaki sposób należy postępować w sytuacji rozwodu bądź rozstania rodziców, ani nie dostosował ich do różnych grup wiekowych dzieci.

O genezie powstania standardów zdecydowały:

• skala zjawiska oraz brak systemowych działań na rzecz rodzin w rozstaniu;

• duża liczba spraw sądowych i mała sprawczość systemu

• konieczność scalenia i wykorzystania dobrych praktyk wypracowanych przez osoby pomagające dziecku i rodzinie;

• zebranie wiedzy od doświadczonych ekspertów, sędziów, kuratorów, itp.;

1. Założenia pracy przy Standardach:

– standardy nie zmieniają systemu prawnego;

– liczy się równowaga rodziców;

2. Cele Standardów:

– wspólne rodzicielstwo;

– pomoc przed eskalacją konfliktu;

– perspektywa dziecka;

– profilaktyka przy rozstaniu;

ORGANIZACJE BIORĄCE UDZIAŁ W OPRACOWANIU STANDARDÓW

• Komitet Ochrony Praw Dziecka
• Robert Ofiara Kancelaria Adwokacka
• Stowarzyszenie na Rzecz Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”
• ITAKA – Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych
• Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” IPZ PTP
• Specjalistyczna Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna „Uniwersytet dla Rodziców”
• Stowarzyszenie Biuro Obsługi Ruchu Inicjatyw Społecznych BORIS
• Stowarzyszenie Mediatorów Rodzinnych
• Stowarzyszenie OPTA

Cele standardów:

• zwrócenie uwagi na potrzeby dzieci, tak by znalazły się one w centrum uwagi rodziców;
• usystematyzowanie i upowszechnienie wiedzy i informacji mającej pomóc dziecku i rodzicom w sytuacji rozpadu rodziny;
• informowanie o pomocy interdyscyplinarnej, która stanowi unikalność standardów i została w nich zgromadzona;
• budowanie świadomości społecznej o problemie rozstających się rodziców, skali zjawiska i konsekwencjach;
• szybsze współdziałanie poszczególnych służb;
• zapoczątkowanie dyskusji społecznej o problemie;
• starania o uzyskanie wsparcia organów rządowych dla rozwiązań systemowych tego zagadnienia.

Opieka naprzemienna. Jak to wygląda na świecie

Uwarunkowania opieki naprzemiennej są różne w różnych krajach.

W niektórych krajach opieka naprzemienna jest domyślna i nie jest przyznawana tylko w określonych okolicznościach. W innych krajach wymagana jest zgoda obydwojga rodziców. W jeszcze innych (na przykład w Norwegii) sąd może orzec opiekę mimo że rodzice (lub jedno z nich) nie jest do niej przekonany.

Różnie jest też definiowana. Czasem jako 50/50 (Norwegia), ale też czasem jako co najmniej 30 czy 35 procent czasu (USA i Australia).

Szwecja – 50 procent

Niektóre stany USA i regiony Kanady – od 30 do 45 procent

Katalonia – 40 procent

Belgia – 37 procent

Norwegia, Holandia, Australia – 30 procent

Dania – 25 procent

Wielka Brytania – 20 procent.

Wg. Nielsen, 2018; Fransson, 2017; Mcintosh, 2010

Czynniki ochronne

1. Niski poziom konfliktu
2. Wspólna decyzja
3. Zaangażowanie w rodzicielstwo
4. Odpowiednie warunki
5. Dojrzałość
6. Umiejętności planowania
7. Skoncentrowanie się na potrzebach dziecka
8. Sieć wsparcia
9. Dobra komunikacja
10. Podzielanie podstawowych wartości
11. Zamieszkiwanie w pobliżu

McIntosh et al, 2010

Czynniki wykluczające/ostrzegawcze

• Przemoc
• Uzależnienia
• Choroby psychiczne

Polacy rozstają się coraz częściej

W Polsce rozpada się mniej więcej co trzecie małżeństwo – w miastach jest to już prawie co drugie małżeństwo. To około 65 tysięcy rozwodów rocznie.

W 2013 roku ponad 51 tys. dzieci w wieku 0-15 lat doświadczyło rozwodu rodziców. Niestety, brak danych o rozpadających się związkach nieformalnych, w których rodzi się ponad 22 procent wszystkich polskich dzieci.

Statystyki nie uwzględniają związków nieformalnych.

Z naszych doświadczeń wynika, że co druga para rozstających się rodziców zgłaszających się po pomoc do KOPD, to związek nieformalny.

Rozpad małżeństwa/związku to wydarzenie, które zmienia dotychczasowe funkcjonowanie wszystkich członków rodziny.

KRYZYS PSYCHOLOGICZNY

Rozwód jak każdy kryzys niesie za sobą zagrożenia w postaci silnych, paraliżujących emocji, długotrwałych konfliktów pomiędzy walczącymi partnerami-rodzicami.

Ale stwarza też szansę na zmianę, uruchamiając nowe możliwości i sposoby wyjścia z trudnych nieznanych do tej pory sytuacji

STRES

Rozwód/rozstanie rodziców jest zawsze obciążającym zdarzeniem w życiu dzieci (małych i dużych).

Na skali typowych stresorów rozwód zajmuje drugie miejsce zaraz po śmierci współmałżonka

W JAKI SPOSÓB ZMNIEJSZYĆ POZIOM STRESU I ZWIĘKSZYĆ MOŻLIWOŚCI RADZENIA SOBIE W SYTUACJI ROZSTANIA?

3 x zatroszczyć się o siebie aby:

• Konstruktywnie radzić sobie z silnymi emocjami przeżywanymi w tak trudnych chwilach.
• Chronić dzieci przed skutkami stresu.
• Zbudować swoje nowe życie po rozstaniu.

Zadania dorosłych

wg J. Wallerstein

• Zakończenie małżeństwa
• Opłakiwanie straty
• Opanowanie silnych emocji lub znalezienie sposobu ich rozładowania
• Odbudowa swojego życia
• Pomoc dziecku w poradzeniu sobie z sytuacją rozwodu

Zadania dzieci

WG J. WALLERSTEIN

• Uświadomienie rozpadu małżeństwa rodziców.
• Oderwanie od konfliktu rodziców.
• Uporanie ze stratami wynikającymi z rozwodu.
• Radzenie sobie z gniewem i samoobwinianiem się.
• Akceptacja trwałości rozwodu.
• Pozbycie się lęku przed obdarzaniem uczuciem.

Pomoc dla rodziców oferowana w KOPD

1. Psychoedukacja

·       Konsultacje indywidualne z rodzicami

·       Warsztaty umiejętności wychowawczych

·       Wykłady otwarte

·       Broszury

2. Wsparcie psychologiczne indywidualne

·       Terapia długoterminowa

·       Terapia krótkoterminowa

3. Mediacje rodzinne

·       Konsultacja mediacyjna

·       Skierowanie na mediację z sądu

4. Wsparcie psychologiczne grupowe

·       Grupa psychoedukacyjno-wsparciowa

·       Grupa terapeutyczna dla rodziców

·       Grupa terapeutyczna dla dzieci

·       Grupa terapeutyczna dla rodziców

GŁÓWNE PROBLEMY wynikające z rozstań/rozwodów

Angażowanie dzieci w konflikt rodziców

• budowanie negatywnego obrazu drugiego rodzica,
• brak akceptacji więzi i relacji dziecka z drugoplanowym rodzicem,
• syndrom odosobnienia od jednego z rodziców,
• podejrzenie wykorzystania seksualnego w konflikcie okołorozwodowym.

Włączanie w konflikt innych instytucji i osób, które pomagają , wykorzystywanie ich działań do dostarczania dowodów w sądach

• Konflikt pomiędzy rodzicami rozwijany jest w sądach. Praca nad konfliktem polega na dostarczaniu argumentów prawnych; to system ma zdecydować i zaproponować rozwiązanie.
• Przenoszenie odpowiedzialności za konflikt na innych lub na partnera/partnerkę.
• Delegowanie do terapii dziecka lub drugiego rodzica – problem jest w dziecku albo w drugim rodzicu.

A także

• Rodzice oczekują gotowych rozwiązań dobrych dla jednej ze stron i widzianych tylko z jednej perspektywy.
• Rodzice decydują się na pracę pod presją (np. sądu/adwokata), w celu uzyskania osobistych korzyści w walce z partnerem i dostarczeniu dowodów w sądzie.
• Pomoc psychologiczna jest udzielana w celu wsparcia osoby, która się o tę pomoc zwraca, nie może być natomiast elementem w rozgrywkach pomiędzy rozwodzącymi się rodzicami.
• W sytuacji gdy jeden z małżonków przychodzi do psychologa tylko po „zaświadczenie”, aby złożyć je później przed sądem, jest to instrumentalne wykorzystywanie pomocy psychologicznej.
• Od sądu zależy czy taka praktyka będzie stosowana i rozwijana.

Co utrudnia budowanie współpracy rodzicielskiej

Psychologiczne aspekty rozstania małżonków/partnerów

•          reakcja na zranienie;

•          historia wcześniejszych konfliktów między małżonkami/partnerami, które doprowadziły do zakończenia związku;

•          różna dynamika przeżywania rozstania;

•          szukanie przez rodziców potwierdzenia swoich racji – rodzice chcą, by opowiadać się po jednej ze stron i rozstrzygać kto ma racje. Nie widzą szans na wspólne rozwiązanie konfliktu ;

•          zróżnicowane zasoby lub siły małżonków/partnerów;

•          brak motywacji rodziców do podjęcia działań naprawczych w kierunku budowania rodzicielskiej współpracy – nie widzą korzyści.

POTRZEBY ZMIANY na poziomie systemu

• Potrzeba ustalenia standardów pracy z rodziną w kryzysie rozstania. Należy tu pamiętać, że każdy przypadek inny. Czasem będzie to praca indywidualna z jednym z rodziców, innym razem zaś praca z całą rodziną.
• Konfrontacyjny charakter systemu prawnego.
• Brak rozwiązań systemowych, interdyscyplinarnych, kompleksowych (rozwiązania prawne, psychologiczne, mediacyjne).
• Zwiększenie współpracy lokalnej na rzecz rozwiązywania konfliktów i wspierania w tym rodziny.

ŹRÓDŁA:

• Beisert , M., (2010). Rozwód proces radzenia sobie z kryzysem.
• Wallerstein, J. S i Blakesleslee, S (2005). Rozwód, a co z dziećmi?.
• Wallerstein, J. S i Blakesleslee, S (2006). Druga szansa. Mężczyźni, kobiety i dzieci dziesięć lat po rozwodzie.
• Lewicka – Zelent, A i Korona, K., (2015). Dziecko a Rozwód. Bajki dla dzieci rozwodzących się rodziców.

Zdjęcie autorstwa Jessica Rockowitz z serwisu Unsplash