Rozwód: z orzeczeniem o winie i bez, pozew, dalsze kroki (poradnik 2023)

Uczucia przeminęły, ale prawa i obowiązki małżonków wobec siebie pozostają. Piękny, symboliczny gest staje się z dnia na dzień przytłaczającą konsekwencją prawną. Jedynym sposobem na formalne rozwiązanie małżeństwa jest rozwód.
Rozwód: z orzeczeniem o winie i bez, pozew, dalsze kroki

Uczucia przeminęły, ale prawa i obowiązki małżonków wobec siebie pozostają. Piękny, symboliczny gest staje się z dnia na dzień przytłaczającą konsekwencją prawną. Jedynym sposobem na formalne rozwiązanie małżeństwa jest rozwód.

Około 35% małżeństw w Polsce decyduje się na ten krok. W Europe Zachodniej blisko połowa małżeństw kończy się rozwodem. Nie jesteś więc jedyną osobą, która chciałaby odbudować życie samemu lub w nowej relacji.

Z artykułu dowiesz się:

  • Jakie są rodzaje rozwodów.
  • Jak napisać pozew rozwodowy.
  • Jak wygląda proces od złożenia pozwu, aż po wyrok sądu.
  • Jakie są skutki rozwodu.
  • Gdzie szukać pomocy.
  • Ile kosztuje i ile trwa w Polsce rozwód.

Czym jest rozwód

Rozwód to rozwiązanie ważnego związku małżeńskiego przez sąd. Może mieć miejsce na żądanie jednego lub obojga małżonków. Aby rozwód mógł nastąpić, musi być mowa o zupełnym i trwałym rozkładzie pożycia małżeńskiego – rozpadzie więzi emocjonalnych, fizycznych i gospodarczych, które łączą małżonków.

Podstawą takich decyzji są rozstrzygnięcia, w szczególności uchwały (np. z dnia 28 maja 1955 r. w sprawie o sygn. akt: I Co 5/55) i orzeczenia (np. z 8.05.1951 r., C 184/51) Sądu Najwyższego. 

Argumenty do rozwodu

Największe znaczenie ma przy tym sfera uczuciowa. Ważne jest również, że rozpad tych więzi wynika ze świadomej decyzji, a nie jest spowodowany okolicznościami. To, że mieszkacie osobno ze względu na pracę jednego z Was albo nie uprawiacie seksu np. z powodu choroby, nie może być uzasadnieniem rozwodu.

Możesz za to uzyskać rozwód, jeśli nadal mieszkasz ze współmałżonkiem ze względów ekonomicznych.

Rozwody w Polsce

Polskie prawo przewiduje dwa rodzaje rozwodów:

  • z orzeczeniem o winie,
  • bez orzekania o winie.

Rozwód z orzeczeniem o winie

W przypadku tego rozwodu sąd orzeka, kto odpowiada za rozpad małżeństwa. Może to być mąż, żona albo obydwoje małżonków. Co ważne, w przypadku, gdy sąd uzna, że wina leży po obu stronach, nie będzie rozstrzygał tego, kto jest bardziej winny. Nawet jeśli 90% przewinień okaże się sprawą jednego małżonka, a drugiego tylko 10% – orzeczenie nadal będzie brzmiało „z winy obu stron”.

O rozwód z orzeczeniem o winie warto starać się, m.in. jeżeli współmałżonek dopuszcza się przemocy fizycznej i psychicznej, nadużywa alkoholu, narkotyków lub dopuścił się zdrady. 

Postępowanie rozwodowe z orzekaniem o winie trwa z reguły znacznie dłużej niż rozwód bez stwierdzenia winy. Ma to związek przede wszystkim z koniecznością przeprowadzenia postępowania dowodowego, w celu ustalenia, który z małżonków jest odpowiedzialny za rozpad związku. Jeśli chcesz zdecydować się na ten rodzaj rozwodu, przygotuj się również na jeszcze bardziej burzliwe i nieprzyjemne rozprawy – prawdopodobnie druga strona nie zgodzi się z Twoimi zarzutami. 

Jeśli chcesz uzyskać orzeczenie o winie małżonka, pamiętaj, że to na Tobie będzie ciążył obowiązek udowodnienia tego, czyli zebrania i przedstawienia odpowiednich dowodów.

Dlaczego więc narażać się na dodatkowy stres i znaczące wydłużenie całego procesu?

Jeśli sąd stwierdzi wyłączną winę Twojego małżonka, zyskasz korzystniejsze warunki do wnioskowania o alimenty. Winny małżonek zostanie również obciążony całością kosztów procesu. 

Koszty procesu to maksymalnie 1337 zł plus koszty opinii Opiniodawczego Zespołu Specjalistów Sądowych (700–900 zł) i stawiennictwa świadków.  
Paweł Budrewicz
Mecenas, radca prawny

Ciekawostka

Zgodnie z art. 56 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli rozwodu domaga się tylko małżonek uznany za wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa (a druga strona rozwodu nie chce), taki rozwód jest niedopuszczalny i sąd nie rozwiąże małżeństwa. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, gdy odmowa rozwodu stałaby w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.

Rozwód bez orzekania o winie

Potocznie nazywany rozwodem za porozumieniem stron. Jest możliwy, jeżeli obydwoje wyrazicie na to zgodę. Wówczas rozwód przebiegnie znacznie szybciej. W większości przypadków sędzia przesłucha Was, by potwierdzić rozpad pożycia i nie będzie przeprowadzał dodatkowego postępowania dowodowego.

Pomimo tego, że sąd nie będzie wskazywał winnego lub winnych rozpadu małżeństwa, również w przypadku tego rozwodu może rozstrzygnąć kwestie opieki nad dziećmi, użytkowania wspólnie używanej nieruchomości, podziału majątku oraz alimentów na dzieci lub współmałżonka.

Rozstrzygnięcia dotyczące podziału majątku to rzadkość. W Warszawie zapadają w około 0,5% spraw.
Paweł Budrewicz
Mecenas, radca prawny

Ciekawostka

Srebrny rozwód (inaczej siwy lub szary) to potoczne określenie na rozwód seniorów. W ostatnich latach rozwody wśród osób starszych stają się coraz częstsze. Zjawisko to zostało nazwane szarą rewolucją rozwodową

Rozwód kościelny

W mediach coraz więcej mówi się o rozwodzie kościelnym, ale to pojęcie jest błędne. W prawie kanonicznym nie istnieje możliwość zakończenia małżeństwa w inny sposób niż poprzez śmierć jednego z małżonków (do niczego nie namawiamy). 

Tak naprawdę mówiąc o rozwodzie kościelnym, mówimy o unieważnieniu małżeństwa. Czyli doprowadzeniu do sytuacji, jakby małżeństwo nigdy nie istniało. Unieważnienie można uzyskać, jeżeli wykaże się przynajmniej jedną z okoliczności, która przemawia za tym, że małżeństwo jest nieważne. Kilka przykładów:

  • niedojrzałość psychiczna,
  • różnice wiary,
  • zawarcie małżeństwa podstępem,
  • impotencja (sic!),
  • zbyt wczesny wiek zawarcia małżeństwa.

Rozwód kościelny, czyli unieważnienie małżeństwa orzeka sąd kościelny.

Ważne

Uzyskanie unieważnienia małżeństwa w sądzie kościelnym nie pociąga za sobą żadnych skutków prawnych – w zakresie prawa cywilnego, rodzinnego, czy karnego. I na odwrót: unieważnienie małżeństwa przez tradycyjny sąd nie będzie mieć znaczenia w prawie kanonicznym. Skutkiem kościelnego unieważnienia małżeństwa (rozwodu kościelnego) jest możliwość zawarcia kolejnego ślubu kościelnego.

Teraz zobaczmy, jak wygląda rozwód.

Rozwód krok po kroku

  1. Wybierz formę rozwodu – bez orzekania o winie czy z takim orzeczeniem.
  2. Zbierz dowody – przemyśl, kto mógłby zeznawać jako świadek w sprawie z orzeczeniem o winie.
  3. Rozważ zatrudnienie adwokata lub radcy prawnego.
  4. Zadbaj wsparcie psychologiczne – dla dzieci i siebie, jeśli jest Wam trudno.
  5. Postaraj się przedyskutować sporne kwestie ze swoim współmałżonkiem.
  6. Przygotuj pozew rozwodowy – poniżej znajdziesz niezbędne informacje.
  7. Skompletuj załączniki – dołącz te niezbędne do pozwu i zgromadź te pomocne na potrzeby procesu.
  8. Złóż pozew do właściwego sądu okręgowego.
  9. Poczekaj na pismo z sądu, w którym znajdziesz termin rozprawy.
  10. Staw się na rozprawę lub wyznacz w tym celu pełnomocnika.
  11. Odpowiadaj na pytania jak najbardziej konkretnie, gdy pojawisz się na sali sądowej.

Stawiennictwo na rozprawach (osobiste lub poprzez pełnomocnika) jest ważne. Przy rozstrzyganiu sprawy, sędzia weźmie pod uwagę również Twoje zaangażowanie. Jeżeli sprawy nie uda się zakończyć w ramach jednego spotkania, sąd wyznaczy datę kolejnego. Po ogłoszeniu wyroku rozwodowego masz siedem dni na złożenie odwołania.

Tak wygląda typowy rozwód krok po kroku. Teraz przyjrzymy się dokładniej jego poszczególnym etapom.

Pozew o rozwód

Pierwszym krokiem do uzyskania rozwodu jest przygotowanie pozwu rozwodowego. Jego najważniejszymi elementami są żądanie rozwodu i określenie, czy chcesz go uzyskać z orzeczeniem o winie, czy bez. 

Pozew rozwodowy w rozumieniu prawa to pismo procesowe, więc stosuje się do niego przepisy Kodeksu cywilnego. Pozew możesz sporządzić samodzielnie albo zatrudnić do tego prawnika.

Co musi zawierać pozew o rozwód – wzór

Nie ma dwóch takich samych małżeństw, więc nie ma też dwóch takich samych rozwodów. Pozew powinien pasować do Twojej sytuacji. Mimo tego każde takie pismo powinno zawierać szereg wspólnych elementów. W pozwie zawsze musisz zamieścić:

  • oznaczenie właściwego sądu,
  • imiona i nazwiska Twoje oraz współmałżonka,
  • adresy zamieszkania – Twój oraz współmałżonka,
  • Twój numer PESEL,
  • żądanie rozwodu,
  • wskazanie, czy rozwód ma być z orzekaniem o winie czy, bez,
  • uzasadnienie, czyli opisanie przyczyn, z powodu których wnioskujesz o rozwód (i które potwierdzają rozpad pożycia!),
  • podpis Twój lub Twojego pełnomocnika (np. adwokata).

Pozew o rozwód bez orzekania o winie – załączniki

Do pozwu musisz dołączyć załączniki. Te obowiązkowe to:

  • odpis aktu małżeństwa,
  • skrócone odpisy aktów urodzenia dzieci, jeśli nie osiągnęły jeszcze pełnoletności,
  • dowód uiszczenia opłaty sądowej lub wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych,
  • drugi, identyczny egzemplarz pozwu (podpisany!) wraz z kopią wszystkich załączników.

Jeżeli posiadasz pełnomocnika (na przykład prawnika, który przygotował i podpisał za Ciebie pozew, lub który będzie reprezentował Cię w sądzie), dołącz też pełnomocnictwo. 

Poza tym możesz załączyć wszystko, co pomoże Ci uzasadnić Twoje żądania: rachunki z tytułu opieki nad dziećmi, zaświadczenia o zarobkach itp.

Pozew o rozwód z orzeczeniem o winie – załączniki

Oprócz obowiązkowych załączników wymienionych powyżej (takich samych, jak przy pozwie rozwodowym bez orzekania o winie), w sprawach z rozstrzyganiem winy zazwyczaj trzeba skompletować znacznie więcej dowodów. 

Sąd nie będzie badał niczego z urzędu – to na Tobie ciąży obowiązek udowodnienia winy współmałżonka. Co w takim razie możesz dołączyć do pozwu? Mogą to być:

  • nagrania audio lub wideo,
  • dokumentacja detektywistyczna,
  • zdjęcia,
  • bilingi telefoniczne,
  • potwierdzenia przelewów,
  • wydruki działalności na portalach randkowych,
  • wydruki wiadomości SMS, e-maili i innych form komunikacji elektronicznej,
  • obdukcje lekarskie i dokumentacja medyczna,
  • dokumentacja z pobytów na izbach wytrzeźwień lub odwykach,
  • opinie pedagogów, psychologów i terapeutów dziecięcych.

Gdzie złożyć pozew o rozwód

Do sądu właściwego dla…Jeżeli…
ostatniego miejsca, w którym mieszkaliście wspólniejedno z Was nadal mieszka w tym miejscu
obecnego miejsca, w którym mieszka współmałżonekobydwoje mieszkacie poza okręgiem sądu, który był właściwy dla Waszego poprzedniego adresu zamieszkania
obecnego miejsca, w którym mieszkasz TyTwój małżonek mieszka za granicą albo nie można ustalić jego miejsca zamieszkania

Pozew rozwodowy należy złożyć do sądu okręgowego, właściwego dla miejsca, w którym ostatnio wspólnie mieszkaliście. Niestety w naszym prawie nic nie jest proste, więc jest jeden warunek: jedno z Was nadal musi mieszkać w tym miejscu. Przy tym, nie chodzi o konkretne mieszkanie czy dom, ale o okręg właściwości sądowej, czyli obszar, który podlega pod jurysdykcję danego sądu.

Jeżeli obydwoje przeprowadziliście się do innych miejscowości, które nie mieszczą się w okręgu sądu, który był właściwy dla Waszego poprzedniego adresu zamieszkania, to pozew musisz skierować do sądu właściwego dla miejsca zamieszkania Twojego współmałżonka.

Jeżeli Twój małżonek mieszka za granicą albo nie można ustalić jego miejsca zamieszkania, wtedy pozew skieruj do sądu właściwego dla Twojego obecnego miejsca zamieszkania.

Odpowiedź na pozew rozwodowy

Gdy składasz pismo procesowe rozpoczynające bieg rozwodu, stajesz się powodem (czyli osobą pozywającą), a Twój współmałżonek pozwanym w sprawie. Sąd prześle drugi egzemplarz pozwu wraz z kopią załączników do Twojego małżonka. 

A może to Ty jesteś stroną, która otrzymała taką przesyłkę?

Zobacz, jak odpowiedzieć na pozew rozwodowy:

1. Na odpowiedź masz 14 dni kalendarzowych od odebrania listu z sądu.

Przepisy  Kodeksu cywilnego przewidują minimalny czas na odpowiedź – jest to 14 dni kalendarzowych. Najczęściej to właśnie tyle wyznaczy sąd. Termin liczy się od dnia, w którym list z sądu zostanie odebrany. Czyli nie liczy się data, w której przesyłka trafi na pocztę, ani dzień, w którym listonosz zostawi awizo, ale czas, w którym przesyłka fizycznie trafi w ręce adresata.

2. Musisz przygotować formalną odpowiedź na pozew.

Odpowiedź na pozew powinna zawierać:

  • datę jej sporządzenia, 
  • sąd i wydział, który zajmuje się sprawą,
  • sygnaturę akt,
  • tytuł, czyli np. „Odpowiedź strony pozwanej na pozew o rozwód”,
  • odniesienie się do treści pozwu, czyli wnioski i żądania osoby odpowiadającej,
  • jeżeli w pozwie wskazano rozwód bez orzekania o winie, wskazanie, czy pozwany zgadza się na to, czy chce rozstrzygnięcia o winie,
  • twierdzenia i dowody, które chce przedstawić pozwany,
  • podpis,
  • załączniki.

3. Pamiętaj, że odpowiedź na pozew służy do przedstawienia oczekiwań strony pozwanej i ich uzasadnienia.

Przygotowując pozew rozwodowy lub odpowiedź, powstrzymaj emocje i postaraj się pisać w stonowany, zwięzły i formalny sposób. Jeżeli to dla Ciebie trudne lub zwyczajnie chcesz mieć pewność, że Twoje sprawy zostaną należycie zabezpieczone, warto zwrócić się do adwokata lub radcy prawnego, który specjalizuje się w rozwodach.

4. Przygotuj odpowiedź w dwóch egzemplarzach.

Tak jak w przypadku pozwu, drugi egzemplarz zostanie przesłany do współmałżonka.

5. Wyślij odpowiedź do sądu lub dostarcz ją osobiście.

Jeżeli chcesz ją dostarczyć osobiście, złóż ją w biurze podawczym.

Wskazówka: Rozwody potrafią się ciągnąć latami. Tym samym sporne kwestie, które sąd rozstrzygnie dopiero w orzeczeniu, takie jak kwestie związane z opieką nad dziećmi lub alimentami, mogą bardzo utrudnić Ci życie. Aby tego uniknąć, możesz skorzystać z zabezpieczenia roszczeń. To tymczasowe rozstrzygnięcie sądu, które ureguluje Wasze sprawy na czas postępowania rozwodowego. O zabezpieczenie roszczeń możesz wnioskować już w pozwie lub na dowolnym etapie postępowania.

Rozwód – rozprawa

Po uzyskaniu odpowiedzi na pozew sąd wyznacza termin rozprawy. W praktyce często zdarza się tak, że pozwany w piśmie sądowym dołączonym do pozwu od razu otrzymuje wyznaczony termin rozprawy rozwodowej.

Strony są zobowiązane stawić się na rozprawie lub wyznaczyć w tym celu pełnomocnika. Oprócz małżonków (lub ich pełnomocników) i sędziego w rozprawie uczestniczą również dwaj ławnicy i protokolant. Każdej ze stron mogą też towarzyszyć dwie zaufane osoby. W przypadku dzieci muszą one mieć ukończone 13 lat. 

Osoby te nie mogą brać udziału w rozprawie, czyli w praktyce nie powinny się odzywać. Rozprawy rozwodowe odbywają się za zamkniętymi drzwiami, co oznacza, że nikt więcej nie może przebywać na sali rozpraw.

Przebieg rozprawy zależy od tego, jak zgodni jesteście co do warunków udzielenia rozwodu i wszystkich kwestii, które ma uregulować orzeczenie. Duże znaczenie ma też to, czy rozwód będzie z orzekaniem o winie.

Postępowanie dowodowe

Jeśli jesteście w miarę zgodni co do warunków rozwodu i nie wnioskowaliście o orzeczenie winy, sędzia ograniczy się prawdopodobnie jedynie do przesłuchania Was na okoliczności ujęte w pozwie i odpowiedzi na pozew.

W przypadku rozwodu z orzeczeniem o winie niezbędne będzie przeprowadzenie bardziej złożonego postępowania dowodowego.

Najczęściej będzie się to wiązało z przesłuchiwaniem świadków oraz zapoznaniem się z materiałem dowodowym, dostarczonym przez strony, a nawet powołaniem biegłych. Takie sprawy wymagają często kilku rozpraw, bo zdarza się, że strony lub świadkowie nie stawiają się na rozprawy, lub materiał dowodowy jest zbyt obszerny. Niestety znacząco wydłuża to przebieg całego procesu.

Rozwód z orzekaniem o winie: jakie pytania padną

Na rozprawie rozwodowej z orzekaniem o winie, sędzia zapyta Cię:

  • dlaczego uważasz małżonka za winnego – w przypadku gdy to Ty udowadniasz winę współmałżonkowi, sąd poprosi o podanie faktów i dowodów oraz umiejscowienie ich w czasie;

albo

  • czy uznajesz swoją winę – jeżeli to Tobie zarzucana jest wina, będzie to czas na ustosunkowanie się do zarzutów drugiej strony i przedstawienie swoich dowodów w sprawie.

Oprócz powyższych są pytania, które sędzia zada niezależnie od tego, czy ubiegasz się o orzeczenie winy, czy nie. Można podzielić je na cztery grupy:

  1. Pytania początkowe
    • wiek,
    • zawód,
    • kary za składanie fałszywych zeznań
  2. Pytania o małżeństwo i jego rozkład
    • kiedy zostało zawarte, 
    • czy została ustanowiona wspólność majątkowa lub umowy majątkowe,
    • ile znaliście się przed ślubem i dlaczego go zawarliście,
    • jak układało się pożycie po ślubie,
    • jak wyglądały Wasze relacje na przestrzeni lat,
    • czy widzicie szanse na uratowanie małżeństwa,
    • czy korzystaliście z pomocy terapeuty par,
    • czy współżyjecie i kiedy robiliście to ostatnio,
    • kiedy Wasze relacje uległy rozluźnieniu i co do tego doprowadziło
  3. Pytania o dzieci
    • czy macie wspólne potomstwo,
    • czy wychowujecie dzieci z innych związków,
    • czy dzieci są zdrowe (nie chorują przewlekle),
    • czy wiedzą o rozwodzie, jak to przyjmują i czy objęliście je pomocą psychologiczną,
    • czy i gdzie się uczą,
    • jak wygląda podział opieki i kosztów utrzymania,
    • jak wyglądają Wasze kontakty z dziećmi
  4. Pytania o sytuację materialną i mieszkaniową
    • jakiej wysokości dochody osiągacie,
    • czy mieszkacie razem,
    • czy prowadzicie wspólne gospodarstwo domowe,
    • czy macie wspólne konto bankowe,
    • jak będzie wyglądała Wasza sytuacja mieszkaniowa po rozwodzie

Alimenty

Obok ustalenia warunków opieki nad dziećmi i podziału majątku, to jeden z najbardziej spornych elementów. Alimenty możesz uzyskać na dzieci lub na siebie. Alimenty na dzieci to po prostu udział w kosztach utrzymania i wychowania dziecka. Sąd zawsze rozstrzyga tę kwestię podczas rozwodu, jednak nie zawsze poda konkretne kwoty.

Przeprowadziłem kilkanaście nietypowych spraw, które zakończyły się orzeczeniem, że rodzice w równym stopniu finansują koszty utrzymania dzieci – bez określania kwoty.
Paweł Budrewicz
Mecenas, radca prawny

Inaczej ma się sprawa z alimentami na małżonka. Można podzielić je na dwie kategorie:

  • alimenty niedostatkowe – czyli takie, które możesz uzyskać, gdy udowodnisz, że żyjesz w niedostatku;
  • alimenty rekompensacyjne – możesz je uzyskać, jeśli Twój małżonek został uznany za wyłącznie winnego, a Ty wykażesz, że Twoja sytuacja materialna uległa istotnemu pogorszeniu (bez konieczności udowadniania niedostatku).

Uwaga!

Alimentów (niedostatkowych i rekompensacyjnych) nie może otrzymać ten, kto został uznany za wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa. 

Pozew o alimenty a pozew o rozwód

Oprócz rozwodu, z alimentami mamy do czynienia przy separacji. Jeżeli toczy się postępowanie o ustalenie alimentów związanych z separacją, a w międzyczasie jedna ze stron złoży pozew rozwodowy, postępowanie alimentacyjne zostanie zawieszone.

Możesz się również spotkać z pojęciem alimentów bez rozwodu. To potoczna nazwa pozwu o wypłatę świadczenia na zaspokojenie podstawowych potrzeb rodziny. Można o nie wnioskować, jeżeli współmałżonek nie wypełnia finansowych zobowiązań wobec rodziny. Świadczenie to jest wypłacane przez drugą stronę podczas trwania małżeństwa.

Ciekawostka

Jeżeli sąd uzna, że istnieją szanse na utrzymanie Waszego małżeństwa, na każdym etapie postępowania może skierować Was na mediacje.

Orzeczenie rozwodu, czyli wyrok

Są rzeczy, które sąd ma obowiązek umieścić w wyroku rozwodowym. Należą do nich:

  • alimenty na dzieci,
  • sposób wykonywania władzy rodzicielskiej,
  • czasowy lub stały sposób korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania.

Jeżeli rozwód był z orzekaniem o winie, do obligatoryjnych elementów wyroku należy też wskazanie winnego lub winnych rozpadu małżeństwa.

Dodatkowo sędzia może uwzględnić (na wniosek jednej lub obu stron):

  • alimenty na współmałżonka,
  • podział majątku (w tym mieszkania),
  • nakaz eksmisji jednego z małżonków ze wspólnego mieszkania (jeśli zajdą ku temu odpowiednie okoliczności).

Wyrok rozwodowy staje się prawomocny po upływie 7 dni, jeżeli żaden z małżonków nie złoży w tym czasie odwołania.

Rozwód – skutki

Rozwód pociąga za sobą szereg skutków. Można podzielić je na materialnoprawne oraz psychologiczne.

Materialnoprawne skutki rozwodu

Z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego ustaje Wasz wspólny ustrój majątkowy (o ile wcześniej nie doszło do ustanowienia rozdzielności majątkowej). Od tej pory wszelkie zobowiązania, które podejmujecie oraz majątek, który gromadzicie, stają się wyłącznie Waszym udziałem.

Jeżeli nie zdecydowaliście się na podział majątku podczas rozprawy rozwodowej, po uprawomocnieniu się wyroku można złożyć wniosek o podział majątku w odrębnej sprawie sądowej albo poprzez podpisanie umowy ze współmałżonkiem – na drodze porozumienia.

Po podziale majątku nie jesteście już współwłaścicielami całego Waszego dorobku, a wyłącznymi właścicielami poszczególnych jego elementów, np. samochodu lub połowy domu.

Rozwiedzeni małżonkowie tracą też prawo do ustawowego dziedziczenia po sobie oraz prawo do zachowku.

Po upływie 300 dni od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego ustaje również domniemanie ojcostwa. Znaczy to, że urodzone przez byłą żonę dziecko, nie będzie z urzędu uznane za potomka jej byłego męża.

W materialnoprawnych skutkach rozwodu można też wymienić konieczność respektowania postanowień dotyczących sprawowania władzy rodzicielskiej nad dziećmi oraz obowiązku łożenia na ich utrzymanie i wychowanie.

Psychologiczne skutki rozwodu

Osoby, które doświadczyły rozwodu, są często wyczerpane psychicznie i emocjonalnie. Zwłaszcza gdy procesy był długi, rozprawy burzliwe i trzeba było „prać rodzinne brudy” przed obcymi. To normalne, że mogą wtedy wystąpić uczucia upokorzenia, wstydu lub niesprawiedliwego potraktowania. Jeśli do tego ustalenie warunków opieki nad dziećmi było prawdziwą walką, rozwód może stać się traumą.

Nawet jeśli Wasze rozstanie będzie zgodne, możesz przeżywać rozwód podobnie do… żałoby. Z początku będzie Ci więc towarzyszył głównie gniew, żal i rozgoryczenie. Potem może przyjść lęk i niepewność, bo będzie trzeba nauczyć się życia bez współmałżonka i z początku możesz mieć wrażenie, że wszystko stanęło na głowie. Najważniejsze to dać sobie czas – w końcu zaczniesz coraz lepiej odnajdywać się w nowej rzeczywistości.

W niektórych przypadkach nie tylko sam rozwód, ale też to, co działo się w małżeństwie, może powodować szereg problemów. Na przykład osoby zdradzone często borykają się z zaniżonym poczuciem własnej wartości.

Rozwód a dzieci

Osobnym i ważnym tematem jest wpływ rozwodu na dzieci. Rozstanie rodziców zawsze jest dla najmłodszych członków rodziny ogromnym przeżyciem emocjonalnym. Bardzo często związane jest z lękiem i niepewnością. Dziecko traci poczucie bezpieczeństwa i dodatkowo zmaga się z poczuciem winy – zastanawia się, czy to ono nie było przyczyną rozwodu.

Jednym z typowych zaburzeń, występujących u dzieci po rozwodzie rodziców jest tzw. syndrom PAS (ang. Parent Alienation Syndrome), czyli syndrom odosobnienia od jednego z rodziców. Ma on miejsce, gdy jeden rodzic wciąga dziecko w deprecjonowanie drugiego rodzica, przy czym to oczernianie jest nieuzasadnione lub przesadzone. Wzbudza to w dziecku poczucie winy za kontakty i pozytywne uczucia do alienowanego rodzica, co może trwale zniszczyć ich wspólną relację.

Dlatego bardzo ważne jest, by zarówno podczas rozwodu, jak i po nim oddzielić Wasze zaszłości i uczucia (spory, wzajemny żal i poczucie krzywdy) od potrzeb dziecka. Unikajcie sytuacji, w których będzie ono zmuszone opowiedzieć się po jednej ze stron lub w inny sposób uczestniczyć w Waszym konflikcie.

Gdzie udać się po pomoc

Jeżeli czujesz, że sytuacja zaczyna Cię przerastać, możesz skorzystać z pomocy specjalistów. W przypadku zagadnień prawnych, jeżeli nie stać Cię na opłacenie adwokata lub radcy prawnego możesz uzyskać poradę w jednym z punktów nieodpłatnej pomocy prawnej, koordynowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości. 

Jeżeli rozwód wyniszczył Cię emocjonalnie, możesz skorzystać z Kryzysowego Telefonu Zaufania Polskiego Towarzystwa Psychologicznego (połączenie jest zupełnie darmowe). Po tak trudnym wydarzeniu życiowym zachęcamy Cię również do rozważenia podjęcia psychoterapii lub chociaż skonsultowania się z psychologiem. Możesz zapisać się bezpłatnie, w ramach NFZ – wystarczy skierowanie od lekarza rodzinnego.

Ile kosztuje rozwód

Cena rozwodu w dużej mierze będzie zależała od tego, czy zdecydujesz się na skorzystanie z usług adwokata lub radcy prawnego. Oprócz tego poniesiesz koszty związane z:

  • złożeniem pozwu – opłata sądowa wynosi 600 zł;
  • dodatkową opłatą sądową od podziału majątku – od 300 zł w górę;
  • innymi kosztami procesu, np. wynikającymi z powołania biegłych.

Jeżeli będzie reprezentowała Cię wybrana kancelaria prawnicza, musisz też uiścić opłatę skarbową od udzielonego pełnomocnictwa (17 zł) oraz oczywiście ponieść koszty samej obsługi prawnej. Choć większość prawników zastrzega, że ich wynagrodzenie ustalane jest indywidualnie, musisz liczyć się z wydatkiem kilku tysięcy złotych (najczęściej od 3000 zł wzwyż).

Kto ponosi koszty

W przypadku rozwodu z orzekaniem o winie, jeśli jeden z małżonków zostanie uznany za całkowicie winnego rozpadu małżeństwa, sąd obciąży go całością kosztów procesu. Wówczas strona niewinna otrzyma od winnego zwrot kosztów wynikających ze złożenia pozwu oraz zastępstwa procesowego.

Uwaga!

Koszty zastępstwa procesowego to nie jest to samo co wynagrodzenie, jakie zapłacisz adwokatowi! Koszty zastępstwa procesowego to stała kwota, corocznie określana w rozporządzeniu.

Jeżeli obydwie strony zostaną uznane za winne albo zdecydujecie się na rozwód bez orzekania o winie, sąd prawdopodobnie podzieli koszty rozwodu po równo. Oznacza to również, że osoba, która złożyła pozew i musiała uiścić opłatę z tego tytułu, dostanie zwrot połowy tej kwoty.

Ile trwa rozwód

Niestety nie ma jednej odpowiedzi na to pytanie. Jest wiele czynników, które mają wpływ na czas trwania rozwodu. Z pewnością rozwody z orzekaniem o winie trwają znacznie dłużej. Aby ustalić winę, niezbędne jest przeprowadzenie postępowania dowodowego, czyli np. przesłuchanie świadków (a Ci mogą czasem nie stawiać się na rozprawy), powołanie biegłych, uzyskanie dodatkowych dokumentów itp.

W przypadku skomplikowanych spraw, w których strony nie mogą dojść do porozumienia, procesy rozwodowe potrafią ciągnąć się latami.

Aby tego uniknąć, warto jeszcze przed pierwszą rozprawą rozwodową porozumieć się ze współmałżonkiem. O ile to możliwe, dobrze jest ustalić wspólne stanowisko w jak największej liczbie kwestii. Warto pomyśleć np. o:

  • zawarciu porozumienia rodzicielskiego o opiece nad dziećmi (sąd weźmie je pod uwagę), 
  • dogadaniu się w sprawie podziału majątku,
  • ustaleniu kwestii alimentacyjnych.

Mediacja

Jeżeli jesteś w konflikcie ze swoim współmałżonkiem i ciężko Wam samodzielnie dojść do porozumienia, możecie skorzystać z usług  mediatora. Najlepiej zgłosić się do niego przed sprawą rozwodową (tzw. mediacja pozasądowa).

Mediacja to proces, w którym dobrowolnie i w możliwie najłagodniejszy sposób dochodzicie do wypracowania wspólnych rozwiązań kwestii spornych. Mediator jako neutralna osoba trzecia ma za zadanie łagodzić stres i negatywne emocje oraz pomóc Wam wypracować porozumienie.

Mediacja jest dobrowolna, co nie oznacza, że musicie udać się do mediatora razem. Możesz zgłosić się do niego samodzielnie i poprosić, by w Twoim imieniu mediator zaprosił do mediacji drugą stronę.

Podsumowanie

PAMIĘTAJ, ŻE:

  • Możesz uzyskać rozwód z orzeczeniem o winie lub bez rozpatrywania tej kwestii.
  • Pierwszym krokiem do rozwodu jest przygotowanie i złożenie pozwu rozwodowego.
  • Podczas procesu rozwodowego sąd obowiązkowo rozstrzygnie kwestie związane z opieką nad dziećmi oraz alimentami na nie, a także użytkowaniem wspólnej nieruchomości.
  • To ile będzie trwał rozwód, zależy w dużej mierze od tego, jak szybko dojdziecie ze współmałżonkiem do porozumienia w sprawie jego warunków.
  • Jeżeli zdecydujesz się na skorzystanie z usług kancelarii prawnej, koszty rozwodu wzrosną nawet do kilku tysięcy złotych, ale zyskasz pewność, że Twoje interesy zostaną należycie zabezpieczone.

FAQ

Jak złożyć pozew o rozwód?

Możesz przygotować pozew samodzielnie albo zlecić to kancelarii prawnej. Ponieważ pozew jest pismem procesowym, musi zawierać określone elementy: oznaczenie właściwego sądu, imiona i nazwiska małżonków, adresy zamieszkania małżonków, numer PESEL osoby składającej pozew (powoda), wniosek o rozwód, wskazanie, czy rozwód ma być z orzekaniem o winie czy, bez, uzasadnienie i podpis.

Pozew można wysłać pocztą lub złożyć we właściwym sądzie okręgowym.

Jak wziąć rozwód?

Pierwszym krokiem na drodze do rozwodu jest złożenie pozwu rozwodowego. Druga strona przygotowuje na nią odpowiedź. Następnie najlepiej jest ustalić ze współmałżonkiem jak najwięcej kwestii dotyczących tego procesu – opieki nad dziećmi, kosztów z niej wynikających, podziału majątku czy użytkowania wspólnego mieszkania. Im bardziej będziecie zgodni co do swoich wniosków, tym szybciej i łatwiej uzyskacie rozwód. 

Później należy po prostu zgłaszać się na wyznaczone rozprawy.

Jak napisać pozew o rozwód?

W pozwie należy wskazać wszystkie przesłanki świadczące o tym, że małżeństwo rozpadło się trwale i zupełnie. Najlepiej pisać zwięźle i z dystansem, posługując się formalnym językiem. Jeżeli powstrzymanie emocji jest zbyt trudne albo chcesz mieć pewność, że pozew zabezpieczy wszystkie Twoje interesy, możesz zlecić przygotowanie go profesjonalnemu pełnomocnikowi (adwokatowi lub radcy prawnemu).

Jak uzyskać rozwód na pierwszej rozprawie?

Niestety nigdy nie ma gwarancji na uzyskanie rozwodu już podczas pierwszej rozprawy. Na pewno zwiększycie na to swoje szanse, jeżeli Wasze stanowisko w kwestiach spornych będzie w miarę podobne. Aby uzyskać porozumienie, możecie zgłosić się na mediację przed rozprawą sądową.

Jak uzyskać rozwód kościelny?

Rozwód sądowy, czyli poprawnie unieważnienie małżeństwa to proces przed sądem kościelnym, w którym należy udowodnić, że Wasz związek został zawarty w nieprawidłowy sposób, np. poprzez przymus lub za pomocą oszustwa. Pomoc w uzyskaniu tzw. rozwodu kościelnego możesz uzyskać w kancelariach specjalizujących się w prawie kanonicznym – w Polsce jest ich coraz więcej.

Separacja a rozwód – jakie są różnice?

Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, separacja jest bardzo podobna do rozwodu: rozstrzyga o niej sąd (wskazując winę lub nie), a orzeczenie reguluje w zasadzie te same kwestie (użytkowanie wspólnego mieszkania, opiekę i koszty utrzymania małoletnich dzieci itp.).

Separacja, podobnie do rozwodu powoduje też ustanie wspólności majątkowej, a małżonkowie zostają wyłączeni z ustawowego dziedziczenia.

Pomiędzy tymi dwoma instytucjami prawnymi są jednak znaczące różnice. Przede wszystkim separacja nie powoduje ustania małżeństwa. Małżonkowie nie mogą więc powrócić do nazwiska sprzed ślubu i zalegalizować nowego związku.

Aby uzyskać separację, wystarczy udowodnić, że rozkład małżeństwa jest zupełny – nie trzeba wykazywać, że jest on trwały. Zostanie ona orzeczona nawet wtedy, gdy domaga się jej tylko i wyłącznie małżonek uznany za wyłącznie winnego.

Separacja, w przeciwieństwie do rozwodu, jest również odwracalna. Na zgodny wniosek stron można ją zakończyć, co przywraca też wspólność majątkową oraz wszystkie prawa i obowiązki małżonków.

Różnice istnieją także w kwestii alimentów na współmałżonka. Co do zasady, przy rozwodzie wygasa on po 5 latach. W separacji nie ma takiego ograniczenia czasowego.

Intercyza a rozwód

Trudno jest jednoznacznie określić wpływu intercyzy na rozwód. Intercyza to bowiem umowa, która określa ustrój majątkowy współmałżonków i choć zazwyczaj kojarzy się z rozdzielnością majątkową, wcale nie musi tak być. Istnieje kilka typów intercyz i niektóre z nich mogą rozszerzać wspólność majątkową.

Jeśli jednak zawarliście intercyzę, na mocy której ustaliliście rozdzielność majątkową, może to przyspieszyć i ułatwić Wasz rozwód, gdyż ominie Was proces podziału wspólnego majątku.

Źródła

Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego. (n.d.). Retrieved February 9, 2023, from https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19640430296

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy. (n.d.). Retrieved February 9, 2023, from https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19640090059

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 grudnia 2018 r. W sprawie ustalenia siedzib i obszarów właściwości sądów apelacyjnych, sądów okręgowych i sądów rejonowych oraz zakresu rozpoznawanych przez nie spraw. (n.d.). Retrieved February 9, 2023, from https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20180002548

Dzierżanowski, J. (n.d.). Psychospołeczna sytuacja dziecka w małżeństwach rozwodzących się. Rodzina w nurcie współczesnych przemian : studia interdyscyplinarne / red. Dariusz Krok, Paweł Landwójtowicz, 255–278.

Frańczuk, M. (2014). Ekonomiczno-prawna konstrukcja małżeństwa i rozwodu. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie / Cracow Review of Economics and Management5(929), Article 5(929).https://doi.org/10.15678/ZNUEK.2014.0929.0508

Kaczmarek, J., Kotara, H., & Pocent, T. (2004). Syndrom odosobnienia od jednego z rodziców: Mechanizmy psychologiczne występujące w konflikcie okołorozwodowym według koncepcji Richarda Gardnera (Wydanie I). Komitet Ochrony Praw Dziecka.

Artykuł opublikowany dzięki uprzejmości serwisu HiJunior.

Przeczytaj także

Facebook
Twitter
LinkedIn