Kiedy i jak?
Trudno jest podać jednoznaczną, uniwersalną receptę na to, kiedy najlepiej jest rozmawiać z dziećmi o zbliżającym się rozwodzie rodziców i konsekwencjach tegoż czynu i o tym, czy oboje rodziców powinno być zaangażowanych w te rozmowy. Rodzice często mają zróżnicowane poglądy dotyczące tego, co się stanie oraz tego,
jak należy rozmawiać z dziećmi. Sytuacja wygląda jednak zupełnie inaczej w każdej rodzinie. Jednakowoż niezwykle istotne jest, aby uniknąć trzymania dzieci w niepewności odnośnie tego, co się stało i jakie będą tego konsekwencje.
Dzieci mają zdolność interpretowania sygnałów, a ich wyobraźnia podpowiada im sytuacje wyglądające często znacznie gorzej niż w rzeczywistości. Dlatego ważne jest, żeby rodzice chcieli i potrafili rozmawiać z dziećmi o poruszanych w tej broszurze kwestiach i o tym, że rodzice współpracują w podejmowaniu decyzji w zakresie tego, co ma zostać powiedziane i w jaki sposób.
Co?
Rodzice powinni dać dzieciom możliwie jak najlepszy opis tego, co
zdarzy się w najbliższej przyszłości. Taka postawa będzie bardzo pomocna i sprawi, że dzieci lepiej sobie poradzą w tym ciężkim okresie. Informacje te muszą być jednak dostosowane do wieku dziecka i jego poziomu rozwoju. Dzieci często nawiązują w takich przypadkach do kwestii praktycznych, zadają pytania, takie jak na przykład „Gdzie będę mieszkać?”; „Czy będę musiał(a) się przeprowadzić?”; „Gdzie będzie mieszkać rodzic, z którym ja nie będę mieszkać?”; „Czy stracę przyjaciół?”; „Czy będę musiał(a) zmienić szkołę? Rodzice muszą próbować odpowiedzieć, jak tylko mogą najpełniej i rzeczowo na takie pytania, ale muszą jednocześnie jasno wyrazić to, że nie wszystko zostało jeszcze ustalone.
Dlaczego?
To jest pytanie, na które zazwyczaj trudno jest odpowiedzieć, ponieważ nie ma jednej, jasnej i wiążącej odpowiedzi. Dzieci mogą postrzegać rozpad więzi jako zjawisko zrozumiałe w sytuacji, gdy były one świadkami wielu kłótni i konfliktów. Dla dzieci, które nie doświadczyły takich negatywnych emocji, konfliktów i innych sygnałów ostrzegawczych, rozpad związku rodziców może wydawać się zaskakujący i mylący. Zadaniem rodziców jest podkreślać, że to ich decyzja i ich wybór, a nie dzieci. W miarę możliwości , powinni oni udzielić konkretnych wyjaśnień odnośnie przyczyn takiej, a nie innej, decyzji. Może to przyczynić się do zmniejszenia presji na dzieci, które zazwyczaj mają skłonność winić siebie za rozpad związku rodziców. Wyjaśnienia powinny być zrozumiałe, a jednocześnie należy wystrzegać się zrzucania całej winy za rozpad małżeństwa na tylko jednego z rodziców. To jest stąpanie po bardzo kruchym lodzie. Dlatego też przydatne może okazać się przemyślenie tego, co się chce powiedzieć, szczerze i w sposób wiarygodny.
Reakcje
Dzieci mogą zareagować na sytuacja traumatyczne w bardzo różny sposób. Niektóre dzieci wykazują smutek, rozczarowanie i gniew. Niektóre ukrywają swe reakcje, zarówno w odniesieniu do siebie, jak i w stosunku do swoich rodziców. Jeszcze inne dzieci z kolei mogą poczuć swojego rodzaju ulgę, że wreszcie skończyła się już długa męcząca walka między rodzicami. Ważne jest poszanowanie reakcji dzieci, wysłuchanie ich, a jednocześnie nie doszukiwanie się ukrytych znaczeń lub też przeciwnie – ignorowanie opinii dzieci. Rodzice powinni być zarówno skłonni do tego, by słuchać cierpliwie i zapewnić swoim dzieciom właściwy komfort. Powinni dać dziecku tyle czasu, ile będzie potrzebować i być gotowi do udzielenia odpowiedzi na pytania, które nastąpią w przyszłości.
Dzieci często potrzebują, aby pewne czynności powtarzać wielokrotnie. Dlatego ważne jest, aby rodzice byli zawsze dostępni, gdy dzieci mają pytania, a jednocześnie aby zrozumieli sygnały wysyłane przez dzieci, oznaczające, że chcą już przestać o tym mówić.
Lojalność i przywiązanie
Ostre konflikty między rodzicami są poważnym zagrożeniem dla poczucia lojalności i przywiązania dzieci w stosunku do swoich rodziców. Dzieci mogą reagować na to w różny sposób. Są dzieci, które stają się nieśmiałe, inne wycofują się zupełnie , a jeszcze inne opowiadają się za jedną ze stron konfliktu. Kiedy dziecko decyduje się na wybranie jednego z rodziców, najczęściej wybiera tego, ze strony którego odczuwają największe wsparcie. Dzieci mają silne rozwinięte poczucie sprawiedliwości, i starają się, aby oboje rodzice byli szczęśliwi nawet po rozstaniu. Dzieci mogą zatem
bardzo silnie współczuć i emocjonalnie przeżywać sytuację tego z rodziców, który ich zdaniem został zdradzony, zawiedziony przez drugą stronę. Kiedy dzieci są świadkami ostrych konfliktów między rodzicami, bardzo cierpią. Badania dowodzą, że u dzieci , które doświadczają wielu konfliktowych sytuacji ze strony rodziców, mogą rozwinąć się poważne problemy. Ważne jest, aby dzieci mogły pozostać dziećmi, a rodzice nie obarczali ich swoimi problemami związanymi z brakiem możliwości porozumienia. Nie oznacza to, że matka i ojciec nie powinni okazywać w żaden sposób smutku i żalu po rozpadzie związku, ale ważne jest również, aby później znaleźć odpowiednie słowa na wyrażenie swoich uczuć i wyjaśnienie dzieciom, że kiedyś te problemy przeminą.
Słuchanie dzieci
Dzieci mają prawo do złożenia wyjaśnień dotyczących warunków mieszkaniowych i dostępu do obojga rodziców, które to kwestie zostaną ustalone przez rodziców.
Kiedy rodzice rozmawiają o tego rodzaju kwestiach z dziećmi, zasadnym i rozsądnym wydaje się, aby pomyśleć odpowiednio wcześniej o kilku możliwych opcjach na potrzeby przyszłych uzgodnień. Ważne jest również, aby rodzice jasno zaznaczyli, że to dorośli podejmują ostateczne decyzje w tej sprawie.
Jeśli dziecko nie chce wyrazić swojej opinii na temat składanych propozycji, to jest tak samo ważne, aby przestrzegać tej powściągliwość. Dzieci nie są zobowiązane do wyrażania swoich poglądów!
Zadowalające rozwiązania
Zadowalające rozwiązania są różne, jednak z zasady preferuje się takie rozwiązania, , które pozwalają utrzymać stały kontakt z obojgiem rodziców i zapewnić dziecku odpowiednie warunki bytowe. Równie ważne jest dokonanie ustaleń, które nie doprowadzą do zbyt dużych zmian w otoczeniu dziecka, jak np. utrata przyjaciół, szkoły, społeczności i innych ważnych członków rodziny. Jest to o wiele łatwiejsze do osiągnięcia w sytuacji, gdy rodzice mieszkają blisko siebie, ale czasem nie jest to możliwe. Gdy rodzice mieszkają daleko od siebie, najlepszym rozwiązaniem może być taki podział opieki, by dziecko spędzało więcej czasu w jednym miejscu. W miarę, jak dzieci dorastają, codzienny kontakt z przyjaciółmi i lokalną społecznością może być co najmniej tak samo ważny, jak zachowanie równowagi w kontaktach z matką i ojcem.
Nowi partnerzy
Po pewnym czasie, wielu z rodziców łączy się w związkach z nową dziewczyną lub chłopakiem. Może się to okazać niezwykle trudne dla dziecka i powodować silne reakcje emocjonalne. Wiele dzieci pielęgnuje w sobie myśl, nadzieję wręcz, że ich rodzice pewnego dnia znów będą razem. Gdy matka lub ojciec informuje o tym, że ma nowego partnera, to nadzieje dziecka na zejście się rodziców rozwiewają się bezpowrotnie na zawsze. Reakcje dzieci mogą być również związane z tym, że często postrzegają nowego partnera jako groźnego konkurenta lub też fakt, że właśnie zostali „uszczęśliwieni” nowym tatusiem lub mamusią, wywołuje w nich poczucie wstydu i zakłopotania. Najlepszym wyjściem jest dać czas dziecku i rozmawiać z nim o tym, co się dzieje, zawsze, gdy dziecko wyrazi chęć na taką rozmowę.
Podsumowanie
Rozpad związku rodziców jest kryzysem dla wielu rodzin. Typową cechą
kryzysu jest to, że kiedyś mija lub słabnie. W tym okresie intensywnego kryzysu, ważne jest, aby rodzice zapewnili dzieciom możliwość przystosowania się do nowej sytuacji i zadawania pytań. Rodzice powinni przedyskutować, jak najlepiej zorganizować wszelkie kwestie związane z dziećmi dzieci, a same ustalenia powinny być jasne i zrozumiałe dla wszystkich. Dzieci powinny mieć możliwość zarówno wyrażenia swojej opinii na temat tych uzgodnień, a także być w stanie wpływać na nie. Ważne jest, aby rodzice możliwie jak najbardziej chronili dzieci przed doświadczaniem sytuacji konfliktowych z ich udziałem.
Komunikacja z dziećmi.
Trudne uczucia
Moment, w którym rodzice zdecydowali się zamieszkać osobno i nie chcą już być razem może być bardzo trudny. Może czujesz się smutny, przestraszony, rozczarowany i zły. Cokolwiek czujesz,
jest ok bo jesteś tym, kim jesteś. Niektóre dzieci doświadczyły na sobie tego, że ich
rodzice kłócili się bardzo przed podjęciem decyzji, aby zamieszkać osobno. Potem może nawet odczuli pewnego rodzaju ulgę , że ich rodzice żyją osobno. Z kolei inne dzieci nigdy nie były świadkami tego, żeby ich rodzice się pokłócili. To może być trudne do zrozumienia, dlaczego to właśnie oni nie mogą już dłużej żyć razem. Pamiętaj, że nawet jeśli rodzice nie będą już mieszkać razem, oboje nadal będą Twoimi rodzicami. Niektóre dzieci zastanawiają się, że może to ich wina, że ich mama i tata nie chcą już dłużej mieszkać ze sobą – ale tak nie jest.
Pamiętaj, że nawet jeśli rodzice nie będą już mieszkać razem, oboje nadal będą Twoimi rodzicami.
Jest to po prostu coś, co działo się w stosunkach między dorosłymi, stało się coś takiego, co spowodowało, że każde z rodziców chce mieszkać osobno.
Może to dla ciebie będzie bardzo potrzebne – i ważne – aby móc z kimś porozmawiać.
Gdzie będę mieszkać? Czy naprawdę musimy się wyprowadzić? Gdzie będzie rodzic, z którym nie mogę mieszkać?
Może to być dobry pomysł, aby poinformować rodziców, jak się czujesz i co myślisz o tym, co się stanie. Jeśli nie masz ochoty rozmawiać z nimi, to dobrym pomysłem może okazać się pomyśleć, czy masz w pobliżu jakąś inną osobę dorosłą, której ufasz, i która troszczy się o Ciebie i Twoją rodziną, na przykład bliski krewny, nauczyciel, czy też lekarz rodzinny. Również w porządku będzie pomysł, aby porozmawiać z przyjaciółmi. Wiele dzieci doświadczyło tego samego, co odczuwasz teraz Ty. To normalne, że zastanawiasz się, co będzie dalej, jesteś ciekawy, co się stanie. Rodzice muszą podjąć pewne ważne decyzje dotyczące Ciebie. Muszą ustalić, z którym z nich będziesz mieszkać przez większą część roku.
Rodzice mogą zdecydować, że będziesz mieszkać z Mamą lub z Tatą. Mogą także zdecydować, że z każdym z nich będziesz spędzać tyle samo. W większości przypadków, jeśli chodzi o Twoją naukę, to , pójdziesz do szkoły, zgodnej z Twoim miejscem zamieszkania. Twoi rodzice muszą zdecydować, jak często i w jakim czasie będziesz przebywać z rodzicem, z którym nie będziesz mieszkać. Rodzice wybierają różne rozwiązania. Niektóre dzieci są razem z rodzicem, z którym nie mieszkają przez jeden dzień w tygodniu i co drugi weekend. Niektóre dzieci są prawie tak samo z obojgiem rodziców. Sporo dzieci z kolei widuje bardzo rzadko rodzica, z którym nie mieszka.
To chodzi o mnie. A co z moimi myślami, odczuciami?
Kiedy rodzice zamieszkują oddzielnie, , to oni decydują, gdzie ich dzieci będą żyć. Ale jeśli masz więcej niż siedem lat, rodzice MUSZĄ ZAPYTAĆ CIĘ, co myślisz, jakie wyjście byłoby dobre dla Ciebie – i masz pełne prawo do bycia wysłuchanym.
To nie znaczy, że to ty, podejmujesz ostateczną decyzję, ale rodzice muszą z uwagą wysłuchać tego, co mówisz. To nie znaczy również , że MUSISZ wypowiadać się na temat rzeczy, o których nie chcesz rozmawiać, lub nie wiesz co chcesz powiedzieć. To zależy od Ciebie. Mama i Tata muszą uszanować Twoją decyzję, jeśli nie chcesz nic mówić.
Całkiem niezłym pomysłem dla Ciebie i Twoich rodziców może być, aby porozmawiać trochę o tym, co będzie po tym, kiedy rodzic e się rozstaną. Czy wiesz, co to będzie oznaczać dla Ciebie? Czy jest coś, co Cię martwi, o co chcesz zapytać? Ważne jest, aby poinformować rodziców o ty, co Cię martwi.
Czasami rodzice nie mogą dogadać się, z którym z nich dziecko będzie mieszkać
Ważne jest, aby poinformować rodziców o tym, co Cię martwi.
Czasem dorośli mogą czuć się zranieni przez to, co mówisz, ale dorośli muszą sobie z tym jakoś poradzić.
To oni muszą zadbać o to, aby upewnić się, że wszystko jest w porządku dla Ciebie!
Czasami rodzice nie mogą dojść do porozumienia, z którym z nich dzieci mają żyć. Mogą oni nie zgadzać się co do tego, co jest najlepsze zarówno dla Ciebie, jak i dla nich samych. Kiedy twoim rodzicom nie udaje się uzgodnić tych spraw, potrzebują pomocy. Następnie mogą zwrócić się do mediatora z ośrodka pomocy rodzinie lub mogą zwrócić się do sędziego w sądzie, aby to oni zdecydowali za nich. Czasami sędziemu może pomagać osoba eksperta (biegłego – to osoba, która wie dużo o dzieciach). Czasami jedna z tych trzech osób (mediator, sędzia, ekspert) może poprosić Cię oto, abyś opowiedział o swoich uczuciach i o tym, co myślisz. Dorośli muszą Cię wysłuchać, ale równie dobrze, jeśli nie chcesz nic mówić – nie musisz w ogóle się wypowiadać.
Dorośli muszą Cię wysłuchać, ale równie dobrze, jeśli nie chcesz nic mówić – nie musisz w ogóle się wypowiadać.
Na podstawie broszury opublikowanej przez:
Norweskie Ministerstwo ds. Praw Dzieci i Równości
Dostępna w wersji elektronicznej na www.regjeringen.no/bld
Zdjęcie autorstwa Vitolda Klein z serwisu Unsplash
