Problem alienacji rodzicielskiej w sądach rodzinnych

Kiedy jeden z rodziców alienuje dzieci od drugiego rodzica, rezultat takiego działania może na tyle poważnie zaszkodzić dziecku, że alienacja rodzicielska jest obecnie uznawana za formę przemocy wobec dziecka. Jednak w wielu przypadkach sądy błędnie interpretują tego typu sprawy i nie potrafią zapewnić ochrony ani dzieciom, ani alienowanym rodzicom. Jakie zmiany w systemie sądowniczym zajmującym się takimi sprawami, mogłyby wpłynąć na poprawę rezultatów?

Termin orzecznictwo terapeutyczne brzmi jak sprzeczność. Ogromny odsetek spraw sądowych o alienację rodzicielską, zwiększa tylko niepokój, depresję oraz gniew stron sporu, a także często samych dzieci, będących ofiarami alienacji.

Dla większości rodziców zmagających się z problemem alienacji rodzicielskiej, decyzja podjęcia w tej sprawie kroków sądowych, oznacza prawdziwy koszmar. Postępowanie sądowe kosztuje fortunę. Powoduje bardzo bolesne, emocjonalne zużycie. Co gorsza, orzeczenia w sprawach o alienację rodzicielską częściej przemawiają przeciwko dobru dziecka, aniżeli zgodnie z jego potrzebami. 

Pomimo faktu, iż alienacja rodzicielska uznawana jest obecnie za jedną z najbardziej szkodliwych form przemocy wobec dzieci, większość sądów rodzinnych nie jest w stanie ani rozpoznać alienacji, ani skutecznie zareagować.

Jak więc jakikolwiek sąd mógłby twierdzić, że stosuje orzecznictwo terapeutyczne?

Zrozumienie orzecznictwa terapeutycznego

Na szczęście mamy dobre wieści. Artykuł opublikowany w International Journal of Law and Psychiatry autorstwa Philipa Marcusa, sędziego (obecnie na emeryturze) Jerozolimskiego Sądu Rodzinnego, daje nam bardzo potrzebną nadzieję. Artykuł ten jest również jednym z rozdziałów mającej ukazać się niebawem książki, do której odwołuję się poniżej.

W swoim artykule „Izraelski sąd rodzinny – orzecznictwo terapeutyczne i terapia prawnicza od początku” sędzia Marcus opisuje radykalne innowacje, które usprawniły funkcjonowanie sądów rodzinnych w jego kraju, czyniąc je mniej kontrowersyjnymi oraz bardziej świadomymi pod kątem wiedzy z zakresu psychologii. Następujące informacje z sekcji 4.10 artykułu sędziego Marcusa, zebrane zostały, aby przedstawić krótkie podsumowanie tego, w jaki sposób działa orzecznictwo terapeutyczne.

1. System sądowniczy stworzył równolegle działający zespół pracowników socjalnych, którego zadaniem jest ewaluacja każdej sprawy rodzinnej.
2. Ponadto strony sporu nie zatrudniają osób dokonujących ewaluacji; są one zapewniane przez sąd, korzystający wyłącznie z listy osób, które odbyły wcześniej odpowiednie szkolenie (do tego posiadają rozległe doświadczenie) w zakresie oceny, leczenia oraz wydawania zaleceń dotyczących miejsca zamieszkania w przypadku rodzin rozbitych a w szczególności w sytuacjach alienacji.
3. Sędzia jako organ sądowy ma władzę do podejmowania natychmiastowych decyzji, po zasięgnięciu opinii zespołu sądowej opieki społecznej. Członkowie zespołu są wysoce wykwalifikowani pod kątem oceny przypadków, w których domniemana jest przemoc lub innego rodzaju zagrożenie. Dzieci muszą być chronione przed wszelkiego rodzaju nadużyciami – fizycznymi, seksualnymi i emocjonalnymi, a także przed nadużyciami wynikającymi z alienacji rodzicielskiej.
4. Połączenie doświadczonych sędziów oraz wysoce wykwalifikowanych zespołów pracowników socjalnych / psychologów powoduje radykalne ograniczenie toczących się po rozwodzie sporów rodzinnych.
5. W przypadku wybuchu kolejnych sporów, sąd ponownie dokonuje oceny rodziny i w razie potrzeby wydaje odpowiednie, nowe orzeczenie.
6. Sędziowie mają prawo nakładać surowe sankcje, w tym grzywny oraz kary pozbawienia wolności, na każdego rodzica, który nie przestrzega wydawanych przed sąd wyroków. Natychmiastowa reakcja w przypadku pozbawienia jednego z rodziców możliwości odwiedzin dziecka, rzadko ma miejsce w naszym obecnym amerykańskim systemie prawa rodzinnego – ze szkodą dla wyalienowanych dzieci, pozostających przez miesiące a nawet lata pod wpływem rodzica, którego alienujące działania powodują coraz to większe szkody psychiczne u dziecka.
7. Kiedy opinia na temat rozwodzących się rodziców oraz ich dzieci sugeruje wzorzec alienacji rodzicielskiej, wymagający leczenia ze strony doświadczonego specjalisty w dziedzinie zdrowia psychicznego, zespół pomocy społecznej zaleca zgłoszenie się do eksperta, oraz pomaga określić sprawy, którymi należy się zająć. Usługa ta nazywana jest terapią prawoznawczą.
8. Współpraca pomiędzy sędziami a zespołem pomocy społecznej wbudowana jest w system w taki sposób, że sędziowie w razie potrzeby mogą korzystać z usług zespołu konsultacyjnego, a zespół w razie potrzeby może zwracać się z prośbą o orzeczenia sądowe na takich samych zasadach. Sędzia kierujący sprawę do zespołu pomocy społecznej udziela wskazówek co do kwestii wymagających oceny, konsultacji oraz wstępnego leczenia. Jednocześnie zespół pomocy społecznej może zwrócić uwagę sędziego na sprawy, które być może nie pojawiły się w pierwotnych dokumentach sądowych, a pojawiły się w wyniku współpracy pracowników socjalnych z rodziną.
9. Sąd kontroluje procedury. Zasady dotyczące poufności zapewniają, że działania zespołu pomocy społecznej chronią należyty proces.
10. Rezultat? Szybsze i trwalsze rozwiązywanie sporów; przywrócenie prawidłowych relacji w rodzinie; zakończenie kosztownych postępowań sądowych; minimalizacja szkód dla dorosłych, a także dla dzieci.

Czy możemy mówić o sukcesie?

Statystyki dotyczące satysfakcji rodzin, których sprawy rozstrzygane były w systemie jerozolimskich sądów rodzinnych, doprowadziły do jasnych wniosków: orzecznictwo terapeutyczne działa. Orzecznictwo terapeutyczne, w przeciwieństwie do tradycyjnego, skargowego procesu, powoduje znacznie mniej stresu, zajmuje mniej czasu oraz wymaga mniejszego nakładu kosztów dla wszystkich zaangażowanych. Jednocześnie prowadzi do mądrzejszych decyzji, znacznie zwiększając prawdopodobieństwo, że dzieci z rozbitych rodzin będą miały szansę dorastać w atmosferze zdrowego rodzicielstwa, chronione przed przemocą związaną z alienacją.

W rzeczywistości statystyki były tak dobre, iż sądy rodzinne w Izraelu poszły za przykładem pierwotnego sądu jerozolimskiego. Orzecznictwo terapeutyczne stało się standardową procedurą sądową w całym kraju, podczas ustalania warunków mieszkaniowych dzieci z rozbitych rodzin oraz rozwiązywania sporów zaistniałych po rozwodzie.

Informacja to potęga

Orzecznictwo terapeutyczne oznacza, że decyzje w przypadkach alienacji, podejmowane są przez wysoce wykwalifikowanych specjalistów z dziedziny psychologii, prawa oraz wymiaru sprawiedliwości. Kiedy specjaliści, którzy naprawdę rozumieją mechanizm funkcjonowania alienacji rodzicielskiej (oraz inne formy przemocy), oceniają potrzeby dzieci oraz możliwości rodziców, przygotowują oraz wdrażają interwencje, które od samego początku postępowania rozwodowego naprawdę służą dobru dziecka. 

Dlatego też orzecznictwo terapeutyczne obniża wskaźniki alienacji rodzicielskiej oraz skutecznie powstrzymuje przypadki alienacji po rozwodzie w sytuacjach, w których nie udało się temu zapobiec. Orzecznictwo terapeutyczne umożliwia sądom zarządzenie oraz zapewnienie terapii w celu naprawienia szkód wynikających z alienacji, która w wielu przypadkach rozpoczęła się na długo przed rozwodem. Może nawet pomóc alienującym rodzicom, będącym otwartym na zmiany, w wyrwaniu się z patologicznej mentalności, która spowodowała ich alienujące zachowanie.

Chcecie spróbować tego u siebie?

Orzecznictwo terapeutyczne z pewnością wydaje się znacznie lepsze od sporów sądowych w odniesieniu do potrzeb rozwiedzionych rodziców oraz ich dzieci, a zwłaszcza w odniesieniu do kwestii alienacji rodzicielskiej oraz innych form przemocy. Które miasta, hrabstwa oraz stany w USA (i nie tylko) spróbują?

Każdy, kto czyta ten artykuł, ma głos. A gdyby tak skontaktować się z kierownictwem systemu sądów rodzinnych w swoim mieście, hrabstwie lub stanie i poprosić o rozważenie tego zdecydowanie lepszego rozwiązania? Wyjaśnijcie im, że problem jest o wiele bardziej skomplikowany niż nieskuteczność prawnika czy sędziego. To problem systemowy; sam system sądów wymaga zmiany.

Nasze dzieci zasługują na lepszy system sądowy rozpatrujący decyzje dotyczące alienacji, a także inne formy przemocy. System orzecznictwa terapeutycznego mógłby umożliwić sędziom rzeczywistą ochronę najlepszego interesu każdego dziecka.

Dr Susan Heitler – psycholog kliniczny absolwentka Harvardu ze stopniem doktora na Uniwersytecie Nowojorskim, jest autorką wielu książek samopomocy oraz książek dla terapeutów poświęconych technikom leczenia. W książkach Dr Heitler wyjaśnia, jak radzić sobie z życiowymi przeszkodami – konfliktami, trudnymi interakcjami, negatywnymi uczuciami, traumami i trudnymi decyzjami.

Materiały źródłowe

Marcus, P. (2019). Parental Alienation, Contact Refusal and Maladaptive Gatekeeping: A Multidisciplinary Approach to Prevention of Contact Failure. In Family Law and Family Realities, 16th ISFL World Conference Book, C. Rogerson, M. Antokolskaia, J. Miles, P. Parkinson, M. Vonk (eds.) (2019). The Hague, Eleven International Publishing, 349-366.

Artykuł udostępniony dzięki uprzejmości serwisu www.trudnerelacje.pl