Kodeks rodzinny i opiekuńczy w art. 135 stanowi, że zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
Czym jednak są te zarobkowe i majątkowe możliwości rodzica?
Zazwyczaj, gdy mowa jest o tzw. alimentach, chodzi o obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka. Co do zasady rodzice zobowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. W sytuacji, kiedy rodzice małoletniego decydują się na rozstanie, dość często istnieje konieczność wszczęcia postępowania w sprawie o ustalenie obowiązku alimentacyjnego. W trakcie postępowania sąd ustala wysokość alimentów w oparciu o okoliczności sprawy. Zgodnie kodeksem sąd obowiązany jest wziąć pod uwagę usprawiedliwione potrzeby uprawnionego (dziecka) oraz zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego (rodzica).
Usprawiedliwione potrzeby małoletniego dotyczą przede wszystkim środków utrzymania i wychowania. Ich zaspokojenie polega na zapewnieniu dziecku między innymi: mieszkania, wyżywienia, odzieży, leczenia, pielęgnacji w chorobie itp. Jak wskazał Sąd Najwyższy przez usprawiedliwione potrzeby dziecka należy rozumieć nie tylko te elementarne, polegające na zapewnieniu minimum egzystencji, ale również zmierzające do zapewnienia prawidłowego rozwoju duchowego i fizycznego
W tym miejscu skupimy się jednak bardziej na możliwościach zarobkowych i majątkowych rodzica. Czym są te możliwości? Czy, aby je wykazać, wystarczy okazanie umów o pracę?
Przez określenie „zarobkowe i majątkowe możliwości” rozumie się nie tylko dochody rzeczywiście uzyskiwane ze swojego majątku, lecz również te zarobki, które osoba zobowiązana do alimentacji (rodzic) może i powinna uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności i wykorzystaniu pełni swoich sił czy potencjału.
Przy ocenie możliwości zarobkowych rodzica uwzględnia się zatem wynagrodzenie za pracę wraz z uzupełniającymi je składnikami – takimi, jak: premie, różnego rodzaju dodatki do płac. Jeżeli wysokość zarobków w poszczególnych miesiącach jest zmienna, bierze się pod uwagę przeciętną ich wysokość, obliczoną na podstawie dłuższego okresu – zazwyczaj roku. Jeśli rodzic poza wynagrodzeniem za pracę otrzymuje systematycznie dochody z innych źródeł, należy również uwzględnić przeciętną tych dochodów. Na równi z wynagrodzeniem za pracę traktuje się inne świadczenia – np. emeryturę, rentę odszkodowawczą, zasiłki z ubezpieczenia społecznego. Sąd bierze pod uwagę również wykształcenie zobowiązanego do alimentów. Wynika to z założenia, że osoba, na której ciąży obowiązek alimentacyjny, powinna w pełni wykorzystywać swoje siły, kwalifikacje, uzdolnienia i zdobyte doświadczenie zawodowe.
Przy ocenie wysokości należnych alimentów należy brać pod uwagę również majątek zobowiązanego (rodzica) – np. posiadane nieruchomości i ruchomości (samochód, sprzęt elektroniczny itd.). W tym przypadku wszystko zależy jednak od okoliczności sprawy. W zależności od sytuacji – za uzasadniony można czasem uznać obowiązek zbycia rzeczy wartościowych. Nie będą to jednak przedmioty służące zaspokojeniu podstawowych potrzeb zobowiązanego (rodzica).
W toku ustalania przez sąd okoliczności sprawy i wysokości należnych alimentów nie będą zatem brane pod uwagę jedynie aktualne dochody rodzica. Sąd oceni całokształt sytuacji zarobkowej i majątkowej zobowiązanego – wykształcenie, doświadczenie zawodowe (w tym wcześniejsze płace), aktualne zatrudnienie, wykonywany zawód itd. Odpowiadając więc na postawione pytanie – nie wystarczy przedstawienie aktualnej umowy o pracę. Szczególnie istotne będą dla sądu owe „możliwości”.
Robert Ofiara Kancelaria Adwokacka
